Doe het dan voor mij

Als ik een verzameling oude kiekjes van picknicks was gaan aanleggen – wat ook nog wel eens door mijn hoofd heeft gespeeld – had ik me er niet druk over hoeven maken. Maar nu het blootfoto’s zijn geworden, kijkt er vaak genoeg een extra beschaafde versie van mezelf mee bij wat ik her en der in het genre opduikel. Handig, zo’n mannetje.

Elke dag wikken we gezamenlijk wel een paar uur over foto’s die wel of niet in deze collectie passen. Kopen we niet te veel van die vergeelde plaatjes waarop iemand in steeds dezelfde situatie of pose te zien is? Moet er niet beter worden gezocht naar foto’s waarin de tijdgeest een behoorlijk woordje meespreekt (het hippietijdperk!)? Hebben we eigenlijk al een idee van hoe de blootfotografie in China, in Rusland en elders achter het toenmalige IJzeren Gordijn werd gepraktiseerd? Blijft het in de tussentijd ook allemaal nog wel een beetje betaalbaar? Etcetera, etcetera.

Hij (of is het toch een zij?) en ik zijn het er alvast van meet af aan over eens dat de zoekopdracht ‘meisje’ en elke buitenlandse vertaling daarvan voor ons taboe is. We voelen er natuurlijk niks voor om in een heel foute categorie van het veilingaanbod te belanden en vervolgens de zedenpolitie aan de deur te krijgen.

De blootfotograaf heeft zich voor het maken van deze opname enigszins voorbereid. Als de sprei in panterprint en het kussen met tijgermotief al niet speciaal voor de gelegenheid op het bed zijn gelegd, dan kun je het wel aan de gekozen achtergrond zien. Er is een groot stuk dik papier tegen de muur geplakt – en bepaald niet te secuur, zoals de deuken en vouwen wel aantonen.

Anoniem, vintage portret van een jonge vrouw, aangekocht van een Franse handelaar. Het dateert uit het Belle Epoque, het tijdvak waarin professionele fotografen maar ook rijke amateurs (toen nog synoniem aan connaisseur) zich nadrukkelijk opwerpen als makers van kunst.

Omgekeerd schakelen dan ook schilders van het penseel over op de camera. Sommige van hen gebruiken het allengs goedkoper geworden gereedschap alleen voor voorstudies in de natuur of op het atelier. Andere wijden zich voortaan volledig aan de fotografie, al is het maar omdat er veel sneller geld mee valt te verdienen.

De foto zelf boeide me niet in het bijzonder, maar aangezien het hier een experiment in blootfotografie betreft dat ik nog niet eerder was tegengekomen, vond ik dat hij allerminst in mijn verzameling mocht ontbreken. Het is een gecondenseerde variant van het – vaker voorkomende –  type portretten waarin een vrouw ‘versmelt’ met een op een muur geprojecteerde dia.

Uit de beschrijving leidde ik af dat de maker ervan onbekend is, mét de anonimiteit van de afgebeelde vrouw de twee belangrijkste voorwaarden die ik stel aan foto’s waarin ik geïnteresseerd ben. Volgens de Amerikaanse verkoper komt hij uit verzameling waarin meerdere leden van één familie zich in de jaren zeventig op overeenkomstige wijze hebben laten vereeuwigen.

Het zal zo werken: naarmate je allebei ouder wordt, hoeft er voor blootfoto’s letterlijk en figuurlijk minder te worden uitgepakt. Als zij bij tijd en wijle weer eens genegen is om een heel klein beetje aan hem en zijn hobby tegemoet te komen, is er voor hem al een heleboel gewonnen. Even je onderjurk tevoorschijn laten piepen, wordt dan voor twee kanten zo maar een blijk van intimiteit en genegenheid. Wat er na gedane zaken nog wel wat heviger kan opgepookt? De kachel.

Voor de verleiding bezweken en ook deze dure foto uit een op de veiling aangeboden serietje aangekocht. De (Amerikaanse) verkoper weet erover te melden dat we hier ene Ingrid Carruth afgebeeld zien met een poedel en tattoeages van een kerstster en vallende sterren.

Ik zou denken dat ze voor de gelegenheid eerder is beschilderd dan dat er sprake is van een permanente lichaamsversiering, maar dezelfde verkoper gebruikt de term tattoos ook in zijn beschrijving van het portret van ‘Helen’ dat ik eerder van hem aanschafte en dat je in de kleine fotogalerij op deze site ziet.

Van de 324 foto’s die intussen zijn opgenomen in de Kleine Geschiedenis van de blootfotografie in huis, tuin, bed, bad, strand & keuken zijn er 69 buitenshuis gemaakt. De locaties die amateurfotografen daar door de decennia heen voor kozen, laten zich wel raden. Het strand en het duin zijn als geliefde plekken ruimschoots vertegenwoordigd. net als de naaktcamping, het ‘vrije veld’ en het bos.

Menige verkering en echtgenote liet zich ook verleiden om even geheel dan wel gedeeltelijk uit de kleren te gaan tussen de eigen bloem- en groenteperken of op het boerenerf. Tot dusver heb ik nog maar één portret van een vrouw die met openvallende bontjas en niks eronder in de sneeuw poseert. En (gelukkig) ook nog maar één foto waarop je een inheems liefje van een kolonialist of militair als bijkomende triomf op een groot, dood dier ziet zitten.

Ik ben maar even in mijn collectie ‘Kleine geschiedenis van de blootfotografie in huis, tuin, bed, bad, strand & keuken’ gedoken om te zien of er niet een portret van ‘de moeder de vrouw’ tussenzit. Ik meen het ideale omslag voor het Boekenweekgeschenk dan wel het Boekenweekessay met deze foto wel te hebben gevonden.

De vrouw in kwestie staat, net als in het gedicht van Martinus Nijhoff, op een boot, ze is daarop ook duidelijk in charge, en zeker naar eigentijdse maatstaven is ze tamelijk gender-neutraal afgebeeld. Niet te sexy, niet te behaagziek, rondborstig en heel huiselijk in haar pyjama, maar zeker niet te moederlijk. Uit haar hele houding spreekt dat al die stereotypen eenvoudigweg op haar niet van toepassing zijn. Menig man of jengelkind zou zich wel twee keer bedenken om zich zo maar tussen haar en die roeispaan in te wurmen.

Veel oude foto’s van vrouwen die zo veel empowerment uitstralen, ben ik op veilingen niet tegengekomen. Het zou me daarom niet verbazen als, behalve zijzelf, ook de maker van de opname (uit de jaren tien, twintig, dertig?) feminist is geweest of, met roeispaan en al, ter plekke tot de vrouwenzaak is bekeerd.

De kans is minimaal dat het CPNB bezwijkt onder de druk van Nederlandse schrijfsters om Jan Siebelink of Murat Isik, of beiden, van hun taak te ontheffen en alsnog een vrouw op het pennen van het Boekenweekgeschenk en het bijbehorende essay te zetten. Maar met deze foto op het omslag zou zelfs het droogkloterigste verhaal over reeds lang geleden gestorven, gereformeerde moeders-de-vrouw misschien toch wel gaan lezen.

Blootfoto’s die mannen in het verre verleden van hun geliefde schoten, zijn op veilingen niet voor het binnenharken. Terwijl je er toch vanuit mag gaan dat iedere vent met een camera zijn geluk in dat huis-, tuin- en keukengenre wel een of meer keer zal hebben beproefd, moet je diep in het (online-)aanbod van verfomfaaide en vergeelde familiekiekjes graven om er van tijd tot tijd een bijzondere vondst in te kunnen doen.

Foto’s van allang overleden of intussen hoogbejaarde ‘housewives’ en ‘girls-next-door’ die in een meer of minder professionele studiosetting een gooi naar het grote geld deden door zich als pin-up te laten portretteren, zijn nog in overvloed voorhanden, net als kunstzinnig bedoeld naakt van de betere amateurs. Maar naar bloot dat door de geschiedenis heen louter en alleen voor privé-doeleinden – lees: voor slechts twee paar ogen – werd geschoten, moet je als verzamelaar veel intensiever zoeken.

Mannen die zich in vroeger tijden in huis, tuin, bed, bad, strand & keuken door hun vrouw bloot lieten fotograferen, deden dat negen van de tien keer door allemaal dezelfde pose aan te nemen. Die van de krachtpatser/atleet/krijger. Maar af en toe ook kreeg mevrouw die laatste rol toebedeeld en poseerde ze voor zijn camera zèlf als Tarzan, of zoals hierboven op de foto: als woeste inboorlinge.

Het is de amateurvariant op wat met name door de iconische pin-up Betty Page in de jaren vijftig en zestig tot een bescheiden subgenre in de erotische fotografie werd opgetild. Betty spoelde daarin regelmatig in een pantervel aan op onbewoonde eilanden. Of ze leefde in de jungle met luipaarden en andere wilde dieren. En op haar allergevaarlijkst keerde ze zich op zulke foto’s ook nog naar de blootfotograaf toe met door haarzelf uitgestoken klauwen.

Het opleuken van een blootfoto kan een vrouw nooit helemaal aan haar man overlaten. De geschiedenis van de blootfotografie in huis, tuin, bed, bad, strand & keuken levert er volop bewijs voor.

Van het handjevol oude blootfoto’s die ik van mijn eigen vrouw heb, is er eentje waarop ze in haar blauwe, kanten bh midden in de kamer een kledingstuk staat te strijken. Hij lijkt nogal op de mooie zwartwitfoto die bij boven aan dit verhaal staat, zoals ik ergens ook nog een paar snapshots heb waarin ze in een ochtendjas of nachthemd loopt te stofzuigen.

Die laatste lijken dan weer in helemaal niets op de twee foto’s die hierboven staan, want bij ons thuis zijn waarde, omvang en technische mogelijkheden van de beschikbare opname-apparatuur omgekeerd evenredig aan wat ik daar allemaal mee kan en mag als blootfotograaf. Ik heb me in die hoedanigheid met andere woorden dus weleens moeten verlagen tot het maken van stiekem ‘huishoudelijk bloot’.

Waar the girl next door door de geschiedenis heen van de erotische fotografie heen tot een icoon van het genre kon uitgroeien, heeft the girl indoors het altijd met veel minder aandacht van beroepsfotografen en fotograferende kunstenaars moeten doen.

Oké, er zijn aardig wat namen van professionals op te noemen die met naaktportretten van hun eigen vrouw beroemd zijn geworden, zoals Harry Callahan, Helmut Newton en Nederlander Wally Elenbaas. Maar mij lijkt het veilig om te stellen dat the girl indoors zich, anders dan dat sexy ‘buurmeisje’, in de 180-jarige geschiedenis van het medium vrijwel altijd heeft moeten verlaten op de fotograferende amateur. Meer precies: op haar eigen vent.

Heel stom om al in een derde bericht op dit weblog over happy endings in de blootfotografie te beginnen. Maar voor een zo groot mogelijk lezerspubliek doe je natuurlijk álles. En wat is dan mooier om hier meteen maar aan te kunnen tonen dat het heus niet alleen maar zeuren, soebatten, klunzen, ‘je artistiek opstellen’ en mislukken geblazen is als je met een weifelende geliefde in de slag moet voor een blootfoto van d’r.