Kleine geschiedenis van de blootfotografie in huis, tuin, bed, bad, strand & keuken | For His Eyes Only: A visual history of the female nude as seen through the eyes of husbands & lovers | Per 1 oktober 2020 publiceer ik op dit blog ook over andere vintage fotografie en daarmee samenhangende verhalen | As of october, 1 2020 I will publish (stories on) other vintage photography on this site as well
Misschien. Waarschijnlijk. Mogelijk. Allicht. Wellicht. Het zijn woorden die op deze website veelvuldig in de zinnetjes moeten worden geschroefd. Wat ik op een foto kan zien, is nou eenmaal niet per se hetzelfde als wat ik denk eruit te kunnen aflezen. En soms kíjk ik dan ook niet nog eens goed genoeg alvorens ik wat over een nieuwe aanwinst in de verzameling meen te kunnen beweren.
De auto is een fors stuk verderop geparkeerd, maar de maker van deze blootfoto wilde ‘m daar hoe dan ook op. Hij ruilde er een stukje van haar linkervoet voor in, en daarmee meteen ook alles wat haar plek in die groene leegte zou kunnen verklaren.
Klaarblijkelijk was er op de voorgrond niets wat hem later verder nog kon helpen herinneren aan deze dag. Geen tafelkleed met de restanten van de barbecue er nog op. Geen natte badhanddoeken en her en der uitgetrokken kleren van eventuele kinderen. Geen enkel voorwerp of welke andere aanwijzing dan ook dat het al met al een leuke middag in het park was geweest.
Een soulbroek noemden we dat in de jaren zeventig, hier in Nederland. Met de bovenkant van haar borsten zuigt hij al het licht in de opname op. Meisjes en vrouwen droegen hem alleen in het wit wanneer ze uitgingen of als ze iets heel feestelijks te wachten stond. De vrouw in het snapshot kijkt er niet bij alsof zoiets ook haar te beurt is gevallen.
Bovendien draait ze met haar duimen. Een veeg teken. Maar haar blootfotograaf kijkt er ver overheen.
Als ik een verzameling oude kiekjes van picknicks was gaan aanleggen – wat ook nog wel eens door mijn hoofd heeft gespeeld – had ik me er niet druk over hoeven maken. Maar nu het blootfoto’s zijn geworden, kijkt er vaak genoeg een extra beschaafde versie van mezelf mee bij wat ik her en der in het genre opduikel. Handig, zo’n mannetje.
Elke dag wikken we gezamenlijk wel een paar uur over foto’s die wel of niet in deze collectie passen. Kopen we niet te veel van die vergeelde plaatjes waarop iemand in steeds dezelfde situatie of pose te zien is? Moet er niet beter worden gezocht naar foto’s waarin de tijdgeest een behoorlijk woordje meespreekt (het hippietijdperk!)? Hebben we eigenlijk al een idee van hoe de blootfotografie in China, in Rusland en elders achter het toenmalige IJzeren Gordijn werd gepraktiseerd? Blijft het in de tussentijd ook allemaal nog wel een beetje betaalbaar? Etcetera, etcetera.
Hij (of is het toch een zij?) en ik zijn het er alvast van meet af aan over eens dat de zoekopdracht ‘meisje’ en elke buitenlandse vertaling daarvan voor ons taboe is. We voelen er natuurlijk niks voor om in een heel foute categorie van het veilingaanbod te belanden en vervolgens de zedenpolitie aan de deur te krijgen.
De blootfotograaf heeft zich voor het maken van deze opname enigszins voorbereid. Als de sprei in panterprint en het kussen met tijgermotief al niet speciaal voor de gelegenheid op het bed zijn gelegd, dan kun je het wel aan de gekozen achtergrond zien. Er is een groot stuk dik papier tegen de muur geplakt – en bepaald niet te secuur, zoals de deuken en vouwen wel aantonen.
Het lijkt me geen huisdier dat je er gemakkelijk even bij pakt voor een grappig kiekje, maar vrouwen die over een heel gewillig poesje beschikten zijn er desondanks in geslaagd de soort een eigen plek te geven in het genre van de blootfotografie in huis, tuin & keuken.
Het zal aan hun poezelige harigheid en hun tamelijk laconieke uitstraling te danken zijn dat ze nét wat vaker op een erotisch portret figureren dan bijvoorbeeld honden. Die kom je op oude blootfoto’s af en toe ook wel tegen, maar zeker de grotere exemplaren wekken daarop – waarschijnlijk onbedoeld – de indruk dat ze er niet voor spek en bonen bij willen zitten. Concurrentie die je als blootfotograaf van een kat natuurlijk niet hebt. Een poes erbij is gewoon leuk.
Blootfoto’s kunnen met drie verschillende intenties zijn gemaakt. Voor strikte privédoeleinden. Voor het opluisteren van contactadvertenties zoals die in de jaren zeventig, tachtig en negentig van de vorige eeuw in seksblaadjes en later op online-platforms als MSN verschenen. En in de bedoeling om ze te verkopen.
Ik verzamel portretjes en snapshots in die eerste categorie, en dan alleen die waarop een vrouw (1) is afgebeeld. Zowel de maker van de blootfoto als zij moet anoniem zijn, zodat ik er met de grootst mogelijke waarschijnlijkheid vanuit kan gaan dat hier amateurs met elkaar aan de slag zijn geweest, c.q. dat het een getrouwd, verliefd of bevriend stel betrof.
Dat er door de mazen van dat net ook foto’s in mijn collectie terechtkomen die op bijvoorbeeld een fotoshoot van een amateurclub zijn geschoten, is niet ondenkbaar. En ik meen intussen ook over een twintigtal foto’s te beschikken waaraan is af te zien dat huis-, tuin- en keukenfotografen een poging hebben gedaan om er geld uit te slaan.
Anoniem, vintage portret van een jonge vrouw, aangekocht van een Franse handelaar. Het dateert uit het Belle Epoque, het tijdvak waarin professionele fotografen maar ook rijke amateurs (toen nog synoniem aan connaisseur) zich nadrukkelijk opwerpen als makers van kunst.
Omgekeerd schakelen dan ook schilders van het penseel over op de camera. Sommige van hen gebruiken het allengs goedkoper geworden gereedschap alleen voor voorstudies in de natuur of op het atelier. Andere wijden zich voortaan volledig aan de fotografie, al is het maar omdat er veel sneller geld mee valt te verdienen.
Hij heeft haar al zover dat ze zich wel op de slaapkamer wil laten fotograferen en daar bovendien bereid is tot wat gekkigheid. Wie weet mag hij haar dadelijk zelf van de wastafel tillen en stribbelt ze ook niet tegen als ze, in één sierlijke beweging door, op het echtelijk bed wordt gezwiept. Hij weet het in haar geval nooit zeker, maar ze is er heel misschien voor in de stemming.
Haar bezwaar dat ze dan elk moment door de kinderen kunnen worden gesnapt, kan hij alvast wegnemen. Hij zag ze net nog buitenspelen toen hij zijn camera en het statief in het binnenvallende raamlicht plaatste.
Lastiger wordt het als ze opnieuw over zijn ‘smoesjes’ begint. Hij zal het haar ook dit keer weer op het hart drukken. Dat het hem zojuist écht alleen te doen was om een foto toen ze – ‘pff, vooruit dan’ – voor even met hem mee naar boven wou. Maar nu ze het hier en nu ineens zo leuk samen hebben… Hij wil het toch nog eens proberen.
De foto zelf boeide me niet in het bijzonder, maar aangezien het hier een experiment in blootfotografie betreft dat ik nog niet eerder was tegengekomen, vond ik dat hij allerminst in mijn verzameling mocht ontbreken. Het is een gecondenseerde variant van het – vaker voorkomende – type portretten waarin een vrouw ‘versmelt’ met een op een muur geprojecteerde dia.
Uit de beschrijving leidde ik af dat de maker ervan onbekend is, mét de anonimiteit van de afgebeelde vrouw de twee belangrijkste voorwaarden die ik stel aan foto’s waarin ik geïnteresseerd ben. Volgens de Amerikaanse verkoper komt hij uit verzameling waarin meerdere leden van één familie zich in de jaren zeventig op overeenkomstige wijze hebben laten vereeuwigen.
Het zal zo werken: naarmate je allebei ouder wordt, hoeft er voor blootfoto’s letterlijk en figuurlijk minder te worden uitgepakt. Als zij bij tijd en wijle weer eens genegen is om een heel klein beetje aan hem en zijn hobby tegemoet te komen, is er voor hem al een heleboel gewonnen. Even je onderjurk tevoorschijn laten piepen, wordt dan voor twee kanten zo maar een blijk van intimiteit en genegenheid. Wat er na gedane zaken nog wel wat heviger kan opgepookt? De kachel.
Voor de verleiding bezweken en ook deze dure foto uit een op de veiling aangeboden serietje aangekocht. De (Amerikaanse) verkoper weet erover te melden dat we hier ene Ingrid Carruth afgebeeld zien met een poedel en tattoeages van een kerstster en vallende sterren.
Ik zou denken dat ze voor de gelegenheid eerder is beschilderd dan dat er sprake is van een permanente lichaamsversiering, maar dezelfde verkoper gebruikt de term tattoos ook in zijn beschrijving van het portret van ‘Helen’ dat ik eerder van hem aanschafte en dat je in de kleine fotogalerij op deze site ziet.
De verkoper van de foto bij dit stukje vermeldde erbij dat het een portret van Duitse herkomst uit de jaren twintig is,. Zoiets mag je natuurlijk nooit zo maar aannemen, tenzij het een oude foto uit zijn eigen familiebezit betreft.
Ik heb een loep aangeschaft om bijvoorbeeld het opschrift op dat doosje op het tafeltje te kunnen ontcijferen, want wie weet zitten er inderdaad sigaren van een Duits merk in. Maar hoe ver ik dat detail ook uitvergroot, ik zie alleen lettersoep. Aan de hand van de kledingstukken die vrouwen op blootfoto’s nog wél dragen, durf ik ook niet goed af te gaan. Ja, de eind negentiende eeuw uitgevonden beha was begin twintigste weliswaar al een vast onderdeel van de vrouwelijke garderobe. Maar droegen de dienstmeiden (of de echtgenote die zich in die hoedanigheid voor de foto verkleedde) toen ook al dit type kapjes in hun haar?
Van de 324 foto’s die intussen zijn opgenomen in de Kleine Geschiedenis van de blootfotografie in huis, tuin, bed, bad, strand & keuken zijn er 69 buitenshuis gemaakt. De locaties die amateurfotografen daar door de decennia heen voor kozen, laten zich wel raden. Het strand en het duin zijn als geliefde plekken ruimschoots vertegenwoordigd. net als de naaktcamping, het ‘vrije veld’ en het bos.
Menige verkering en echtgenote liet zich ook verleiden om even geheel dan wel gedeeltelijk uit de kleren te gaan tussen de eigen bloem- en groenteperken of op het boerenerf. Tot dusver heb ik nog maar één portret van een vrouw die met openvallende bontjas en niks eronder in de sneeuw poseert. En (gelukkig) ook nog maar één foto waarop je een inheems liefje van een kolonialist of militair als bijkomende triomf op een groot, dood dier ziet zitten.
Ik ben maar even in mijn collectie ‘Kleine geschiedenis van de blootfotografie in huis, tuin, bed, bad, strand & keuken’ gedoken om te zien of er niet een portret van ‘de moeder de vrouw’ tussenzit. Ik meen het ideale omslag voor het Boekenweekgeschenk dan wel het Boekenweekessay met deze foto wel te hebben gevonden.
De vrouw in kwestie staat, net als in het gedicht van Martinus Nijhoff, op een boot, ze is daarop ook duidelijk in charge, en zeker naar eigentijdse maatstaven is ze tamelijk gender-neutraal afgebeeld. Niet te sexy, niet te behaagziek, rondborstig en heel huiselijk in haar pyjama, maar zeker niet te moederlijk. Uit haar hele houding spreekt dat al die stereotypen eenvoudigweg op haar niet van toepassing zijn. Menig man of jengelkind zou zich wel twee keer bedenken om zich zo maar tussen haar en die roeispaan in te wurmen.
Veel oude foto’s van vrouwen die zo veel empowerment uitstralen, ben ik op veilingen niet tegengekomen. Het zou me daarom niet verbazen als, behalve zijzelf, ook de maker van de opname (uit de jaren tien, twintig, dertig?) feminist is geweest of, met roeispaan en al, ter plekke tot de vrouwenzaak is bekeerd.
De kans is minimaal dat het CPNB bezwijkt onder de druk van Nederlandse schrijfsters om Jan Siebelink of Murat Isik, of beiden, van hun taak te ontheffen en alsnog een vrouw op het pennen van het Boekenweekgeschenk en het bijbehorende essay te zetten. Maar met deze foto op het omslag zou zelfs het droogkloterigste verhaal over reeds lang geleden gestorven, gereformeerde moeders-de-vrouw misschien toch wel gaan lezen.
Blootfoto’s die mannen in het verre verleden van hun geliefde schoten, zijn op veilingen niet voor het binnenharken. Terwijl je er toch vanuit mag gaan dat iedere vent met een camera zijn geluk in dat huis-, tuin- en keukengenre wel een of meer keer zal hebben beproefd, moet je diep in het (online-)aanbod van verfomfaaide en vergeelde familiekiekjes graven om er van tijd tot tijd een bijzondere vondst in te kunnen doen.
Foto’s van allang overleden of intussen hoogbejaarde ‘housewives’ en ‘girls-next-door’ die in een meer of minder professionele studiosetting een gooi naar het grote geld deden door zich als pin-up te laten portretteren, zijn nog in overvloed voorhanden, net als kunstzinnig bedoeld naakt van de betere amateurs. Maar naar bloot dat door de geschiedenis heen louter en alleen voor privé-doeleinden – lees: voor slechts twee paar ogen – werd geschoten, moet je als verzamelaar veel intensiever zoeken.
Veelbeproefde methode in de straatfotografie: doen alsof je van plan bent om iets héél anders in beeld te brengen, terwijl je snel en in het geniep dan toch de foto schiet van de persoon of personen die dat zeer waarschijnlijk of overduidelijk niet op prijs stellen.
Hand maar weer in eigen boezem, want ook ik heb wel een een aantal van dergelijke candidfoto’s op mijn geweten, waarbij ik er steeds genadig van af kwam. Meer dan een paar boze blikken van mensen die me heus wel doorhadden, is me tot dusver niet ten deel gevallen.
Vrij Nederland publiceerde onlangs een artikel van Kees Driessen, waarin deze een gapend gat constateert tussen de ‘pornoficatie’ van de samenleving enerzijds en de ‘verpreutsing’ anderzijds. Terwijl we via internet gemakkelijker dan ooit toegang hebben (en daar massaal gebruik van maken) tot alles wat er op het gebied van seks en erotiek aan beeld wordt geproduceerd, is het taboe op bloot omgekeerd evenredig aangescherpt.
Alleen al het verwijderen van een reeks kunstzinnig bedoelde naaktportretten uit openbare ruimten maakte de afgelopen jaren wel duidelijk dat de panelen in dit opzicht flink zijn verschoven. Sterker nog: in voornoemde gevallen is er zelfs geen sprake meer van panelen die schuiven – ze zijn helemaal uit ieders zicht wég.
Als een verloofde of echtgenote zich niet zo gemakkelijk voor een foto uit de kleren liet praten, was dit een regelmatig beproefde tactiek: doe haar een sexy nachthemd of sjieke lingerie cadeau en vat dan meteen de koe ook bij de horens. Of ze er niet meteen even in zou willen poseren…?
Ik heb intussen al een bescheiden waaiertje aan portretten die, direct na het uitpakken van zo’n geschenk, bij de kerstboom werden gemaakt. Maar ook buiten de christelijke feestdagen om konden mannen op deze manier nog wel eens ‘de slingers ophangen’.
Een soortgelijk moment diende zich voor hen bijvoorbeeld ook aan wanneer er een deftig avondje-uit op stapel stond en zij druk was om zich voor die gelegenheid mooi te maken. Scènes van vrouwen die, liefst pas halverwege, druk zijn met het maken van hun toilet zijn door de jaren heen een geliefd thema van huis-, tuin- en keukenfotografen. Naar de op gepaste afstand vastgelegde bewondering in zo’n portret kan ik langer kijken dan naar een rechttoe-rechtaan blootfoto.
Blootfoto’s van nudisten en naturisten zijn ook een apart stukje waard. Anders dan je zou denken, laten die foto’s in negen van de tien gevallen helemaal niet zien dat ongekleed gaan een heel alledaagse en dus vanzelfsprekende ‘staat van zijn’ is voor de mensen die erop staan afgebeeld.
Op de archetypisch naturistische foto wordt gegymnastiekt, eindeloos met een strandbal gespeeld, speergeworpen, extatisch gedanst of iets gedaan van overeenkomstige strekking. Zo maar een beetje blootlopen is er niet bij. Doorgaans zijn die foto’s ook niet spontaan gemaakt, maar door de fotograaf geënsceneerd.
Vrijwel altijd krijgen ze daarmee ze iets verhevens, en kijk je dus naar naakt in plaats van bloot. Portretjes campinggasten die zonder kleren aan op hun gemak een handwasje doen of druk zijn met het in de grond hameren van een tentharing behoren niet tot die beeldtaal.
Mannen die zich in vroeger tijden in huis, tuin, bed, bad, strand & keuken door hun vrouw bloot lieten fotograferen, deden dat negen van de tien keer door allemaal dezelfde pose aan te nemen. Die van de krachtpatser/atleet/krijger. Maar af en toe ook kreeg mevrouw die laatste rol toebedeeld en poseerde ze voor zijn camera zèlf als Tarzan, of zoals hierboven op de foto: als woeste inboorlinge.
Het is de amateurvariant op wat met name door de iconische pin-up Betty Page in de jaren vijftig en zestig tot een bescheiden subgenre in de erotische fotografie werd opgetild. Betty spoelde daarin regelmatig in een pantervel aan op onbewoonde eilanden. Of ze leefde in de jungle met luipaarden en andere wilde dieren. En op haar allergevaarlijkst keerde ze zich op zulke foto’s ook nog naar de blootfotograaf toe met door haarzelf uitgestoken klauwen.
Het opleuken van een blootfoto kan een vrouw nooit helemaal aan haar man overlaten. De geschiedenis van de blootfotografie in huis, tuin, bed, bad, strand & keuken levert er volop bewijs voor.
Een striptease is de parel in de kroon van de blootfotograaf, zou je veronderstellen. Actief worden uitgedaagd door je echtgenote of verloofde en dan tegelijkertijd ook nog lekker bezig kunnen zijn met je fotohobby: ja, hoeveel leuker kan ze het verder nog voor je maken?
Ik wist dus niet beter of ik moest op veilingen heel wat foto’s in deze categorie kunnen opduikelen. Maar bij nader inzien lijkt er in doorsnee huishoudens door de geschiedenis heen verhoudingsgewijs maar weinig geteased – en nóg minder in stripverband. Of meteen nadat hij ermee uit zijn doka kwam, zijn veel van die foto’s mogelijk al ter plekke door haar verscheurd.
Bloemen en planten hebben in de geschiedenis van de blootfotografie hun nut nogal eens bewezen. In de huiskamers van onze voorouders is heel wat afgesleept en geschoven met vazen en potten. De nadrukkelijke aanwezigheid daarvan op blootfoto’s schrijf ik vrijwel exclusief toe aan de vrouwen die voor al die portretjes poseerden.
Wie zichzelf niet als ondubbelzinnig lustobject van een echtgenoot wenste te laten vereeuwigen, eiste bloemen of planten op de ‘set’. Was het niet omwille van het verzachtende effect dat een fleurig boeket, een corsage of een kamerplant op een blootfoto kon sorteren, dan wel omdat al die extra weelderigheid prima van pas kwam als camouflagemateriaal.
Een van mijn goede voornemens op deze site is om over blootfotografie te kunnen schrijven zoals Hans Dorrestijn dat in zijn boeken doet over vogels. Hij hoeft bij wijze van spreken maar een kraai te spotten of in zijn hoofd begint ook meteen van alles te fladderen en te klapwieken.
Een minder indirecte inspiratiebron voor dit project is Johan de Vos, een verzamelaar en gewezen kunstacademie-directeur uit Vlaanderen die ik halverwege de jaren negentig voor de Volkskrant vroeg om aan de hand van ingezonden lezersbijdragen een wekelijkse rubriek over amateurfoto’s te verzorgen (De allermooiste foto van de wereld).
Johan had kort daarvoor mijn vroegste interesse voor het genre van de blootfotografie gewekt met een verhaal in zijn boek Nogal onfatsoenlijk maar zeker verleidelijk, waarin hij zijn gedachten de vrije loop liet bij een op de rommelmarkt gevonden portret van een middelbare vrouw. Zij is gekleed in het uniform van een huisbediende, een sexy pakje waaronder ze overduidelijk bloot is, en komt op de foto besmuikt lachend aanzetten met een dienblaadje met twee drankjes voor de man met de camera en haarzelf.
Van het handjevol oude blootfoto’s die ik van mijn eigen vrouw heb, is er eentje waarop ze in haar blauwe, kanten bh midden in de kamer een kledingstuk staat te strijken. Hij lijkt nogal op de mooie zwartwitfoto die bij boven aan dit verhaal staat, zoals ik ergens ook nog een paar snapshots heb waarin ze in een ochtendjas of nachthemd loopt te stofzuigen.
Die laatste lijken dan weer in helemaal niets op de twee foto’s die hierboven staan, want bij ons thuis zijn waarde, omvang en technische mogelijkheden van de beschikbare opname-apparatuur omgekeerd evenredig aan wat ik daar allemaal mee kan en mag als blootfotograaf. Ik heb me in die hoedanigheid met andere woorden dus weleens moeten verlagen tot het maken van stiekem ‘huishoudelijk bloot’.
Waar the girl next door door de geschiedenis heen van de erotische fotografie heen tot een icoon van het genre kon uitgroeien, heeft the girl indoors het altijd met veel minder aandacht van beroepsfotografen en fotograferende kunstenaars moeten doen.
Oké, er zijn aardig wat namen van professionals op te noemen die met naaktportretten van hun eigen vrouw beroemd zijn geworden, zoals Harry Callahan, Helmut Newton en Nederlander Wally Elenbaas. Maar mij lijkt het veilig om te stellen dat the girl indoors zich, anders dan dat sexy ‘buurmeisje’, in de 180-jarige geschiedenis van het medium vrijwel altijd heeft moeten verlaten op de fotograferende amateur. Meer precies: op haar eigen vent.
Gesteld dat een blootfotograaf helemaal zelf mag beschikken over de mate van blootheid waarin zijn geliefde voor zijn camera moet verschijnen, dan beschikt hij ruwweg over drie opties. 1) Hij gaat voor helemaal bloot. 2) Zij mag of moet wat aanhouden of er iets speciaals voor aantrekken, zoals netkousen, jarretelles en/of hoge hakken. Of 3) hij geeft de voorkeur aan een heuse verkleedpartij.
De bouw van de Berlijnse Muur op 13 augustus 1961 mag de Duitsers zelf dan weinig goeds hebben gebracht, als verzamelaar van blootfotografie ben je er met terugwerkende kracht maar wat blij mee. Nu nog kun je in de voormalige DDR erotische foto’s in het huis-, tuin-, bed-, bad-, strand- & keuken-genre kopen zoals je ze nergens anders ter wereld vindt. Zowel in stijl als in aantallen wijken ze volstrekt af van wat er elders op dit gebied wordt aangeboden. Alsof je als bioloog voor het eerst voet zet op een onontdekt eiland en er niet één Dodo aantreft, maar meteen hónderden.
Geen vrouw die een halve eeuw namelijk zo soepel uit de kleren ging als de Oost-Duitse Eva. Niet alleen thuis voor de fotocamera van haar Adam, maar zeker ook zo gemakkelijk in het openbaar. Geen Stasi of communistische regeringsleider die daar moeilijk over deed, integendeel. Bloot recreëren werd van bovenaf aangemoedigd in het boeren- en arbeidersparadijs.
Er zijn een paar goede redenen te bedenken waarom de amateurfotograaf een blootportret van zijn vrouw opleukt met iets extra’s.
1) Hij doet het om er zijn eigen vindingrijkheid mee te onderstrepen. 2) Hij doet het omdat er van een autonome ‘visie op naakt’ bij hem juist géén sprake is. 3) Hij doet het om een voorwerp in beeld te brengen dat hem zeker zo lief is als die blote vrouw. 4) Hij doet het om er een erotische fantasie of machtsverhouding mee te verbeelden. Of 5) Hij doet het omdat zijn blootmodel zich nou eenmaal meer op haar gemak voelt met de poes ingeklemd tussen haar borsten, dan wel met een ananas op haar hoofd.
Alle mannen zijn hetzelfde. Dat zijn ze ook al heel erg lang. De bewijzen ervoor dienen zich vanzelf aan voor wie het spoor terug volgt naar de begindagen van de fotografie.
Na de beitel, het houtskool en de schilderskwast beschikte de vrouwenliefhebber vanaf 1837-1838 over een nieuw instrument waarmee hij haar schoonheid kon verbeelden. En anders dan bij al die eerdere gereedschappen het geval was, hoefde de kersverse amateurfotograaf niet per se over enig kunstzinnig talent te beschikken om toch zijn eigen Mona Lisa, zijn Olympia of Venus van Milo te kunnen creëren. Er was letterlijk niet meer dan een vingerknip voor nodig.
Geen enthousiaster volk dan de Duitsers als het op bloot aankomt. Zuid-Europeanen, Fransen en latino’s mogen dan de naam hebben, het zijn onze oosterburen die er in de Heimat het meeste werk van maken. In indirecte zin dan toch tenminste, want er is geen natie ter wereld die zich zo hartstochtelijk heeft ingelaten met het fotograferen en filmen van de ontklede medemens.
Als puber keek ik in de jaren zeventig maar wat graag naar de Duitse tv, omdat ze er met hun Tiroler seksfilms, de reeks Schulmädchen Report en de documentaires van Oswalt Kolle (Das Wunder der Liebe) ver vooruitliepen op wat je elders aan bewegend beeld betreffende de materie kon opsporen (niets dus, als 15-jarige).
Schilders grepen naar de eerste fotocamera’s die op de markt kwamen om de lichaamslijnen en houdingen van naakte vrouwen natuurgetrouw op het linnen te kunnen overbrengen.
In hun kielzog ontdekten startende professionele fotografen halverwege de negentiende eeuw dat dergelijke ‘academische studies’ van eigen hand ook heel goed kunst mochten heten. Spraakmakende doeken uit de klassieke oudheid maar ook van schilderende tijdgenoten dienden daarbij tot voorbeeld.
Hoe meer foto’s er thuis door de brievenbus glijden, hoe meer de vraag zich aan je opdringt. Leuk, zo’n collectie opbouwen, maar op wat voor manieren kun je er nou enige ordening in aanbrengen?
Nadat de fotografie eenmaal door Joseph Niépce en Louis Daguerre was uitgevonden, duurde het niet lang of de eerste blote vrouwen poseerden al voor de camera.
Eerst voor gekende schilders als Delacroix, Degas en nieuwe kunstenaars-fotografen, en korte tijd later eveneens voor rijke heren die zich een toestel konden veroorloven. Beide categorieën gebruikers wierven ervaren schildersmodellen of ‘meisjes van lagere afkomst’ om bloot voor ze te poseren.
Met de introductie van de Kodak No. 2 kregen ook de razendsnel in aanwas toenemende amateurs de kans om zich in dit genre te gaan bewijzen en was het hun verloofde of echtgenote die voor de lens van deze camera kwam te staan.
Over die geschiedenis van hun foto’s zal hier nog wel het een en ander over het voetlicht komen. Een op zichzelf staand feitje daarin is dat aan de opmars van het fotografische bloot nog een fase voorafging: die van het nepbloot. Ik kom op veilingen van tijd tot tijd een portret als dit tegen: dame in een pseudo-Eva-kostuum.
Heel stom om al in een derde bericht op dit weblog over happy endings in de blootfotografie te beginnen. Maar voor een zo groot mogelijk lezerspubliek doe je natuurlijk álles. En wat is dan mooier om hier meteen maar aan te kunnen tonen dat het heus niet alleen maar zeuren, soebatten, klunzen, ‘je artistiek opstellen’ en mislukken geblazen is als je met een weifelende geliefde in de slag moet voor een blootfoto van d’r.
Er zijn meerdere redenen waarom er in deze kleine geschiedenis van de blootfotografie nauwelijks of geen portretten van mannen zijn opgenomen. Ze zullen hier alle nog wel een keer aan bod komen, maar om kritische opmerkingen hierover alvast voor te zijn: blootfoto’s van het sterke geslacht zijn sáái, en wel omdat ze 9.9 van de 10 keer ook niets anders communiceren dan dat we er een representant van dit sterke geslacht op zien.
Mannen in een atletische pose. Mannen als bodybuilder. Mannen afgebeeld als vrij worstelaar. Op veilingsites word je ook in overdrachtelijke zin doodgeslagen met het type, zelfs al blijft het masculiene bloot in het online-aanbod verhoudingsgewijs vér achter bij dat van het vrouwelijke naakt.
Vrijwel iedere man die is gezegend met een vrouw of vriendin èn in het bezit is van een camera zal ten minste één keer in zijn leven hebben gedacht dat 1 + 1 in dit geval 3 is. Waarom met dat toestel niet óók een keer een sexy, erotisch, of misschien zelfs wel geil portret van haar gemaakt?
Is het niet uit bewondering, liefde of nog lang niet uitgedoofde lust dan toch wel als blijk van zijn artistieke talent als amateurfotograaf.