Doe het dan voor mij

Proefomslag van For Your Eyes Only | Blootfotografie in huis, tuin, bed, bad, bos branding & keuken, 1870-1980, te verschijnen in september 2020, tegelijk met de gelijknamige tentoonstelling in Kunsthal Rotterdam (sept. 2020-januari 2021). In boek en expositie zijn ruim 800 foto’s opgenomen uit de verzameling zoals die hier online al deels is gepubliceerd.

For Your Eyes Only verschijnt zowel in het Nederlands als het Engels. Belangstellenden kunnen binnenkort voorintekenen op een speciale collector’s only-editie van het boek + entreeticket voor de show in de Kunsthal + master print van een de historische foto’s die in de uitgave zijn opgenomen. Meer nieuws hierover binnenkort op andere dit blog!

• 

• 

• 

Aanwinsten in een serie blootfoto’s waarover ik recent al eerder kort schreef. Volgens de Oostenrijkse verkoper van wie ik ze kocht, werden ze in Duitsland gemaakt ten tijde van de Tweede Wereldoorlog dan wel in de aanloop daar naartoe. Aannemelijk, gelet op de foto die ik hier op dit blog al eerder van dezelfde vrouw publiceerde. Ze is erop te zien met een mes dat tot de standaarduitrusting behoorde van de Sturmabteilung (SA; in de volksmond de ‘bruinhemden’), zijnde de paramilitaire organisatie van de nazi’s.

Opgericht in 1921 beleefde deze knokploeg haar periode van bloei tussen 1921 en 1934, met vier miljoen leden op haar hoogtepunt. In laatstgenoemd jaar werd de top van de SA in de Nacht van de Lange Messen door de SS geëxecuteerd, waarna het snel bergafwaarts ging met de bruinhemden. In 1938 deden de ingezworenen nog één keer massaal van zich spreken: in de Kristallnacht waren het de SA-mannen die, in burgerkleding, joodse winkels kort en klein sloegen en de eigenaren ervan mishandelden. Meer hierover hier op wiki.

Foto’s gekocht van een antiquair in Oostenrijk, die erbij vermeldt dat het hier gaat om een serie van een Duitse vrouw ten tijde van WOII. Aangezien ze op de foto hierboven met een dolk en andere militaire attributen poseert, zou je direct vermoeden dat het hier een nazi-liefje betreft. Tijdens de oorlog legden Duitse soldaten op last van de Führer met camera’s alles vast wat ze aan het front en elders aantroffen en meemaakten. Dat consigne was ook een vrijbrief om voor distributie bedoelde nazi-porno en Arische erotiek te produceren. Er zijn achteraf boeken aan dat subgenre gewijd, maar het zullen ongetwijfeld veelal betaalde modellen zijn geweest die zich ervoor leenden.

• 

• 

• 

In dit geval gaat het zeer waarschijnlijk dan weer om privéfoto’s, en op grond van de heel summiere informatie van de handelaar erover kan ik er straks in mijn eigen boek moeilijk over beweren dat we hier naar typische ‘nazistische blootfotografie’ kijken. Maar op zichzelf is de serie natuurlijk al fascinerend genoeg. Veel toegeeflijke vriendinnen en echtgenotes hebben zich over een langere periode in hun leven bloot door hun mannen laten fotograferen, al zie je slechts zelden dat er zo nadrukkelijk werd gevarieerd in spannende poses en locaties . De serie is nog niet ‘compleet’; ik hoop haar de komende weken nog verder aan te kunnen vullen. Ze krijgt een plek in de tentoonstelling en het boek die ik onder de titel For Your Eyes Only/Kleine geschiedenis van de blootfotografie in huis, tuin, bed, bos, duin & keuken aan het samenstellen ben.

• 

• 

Update: het wapen op de foto is volgens archivaris Kees van Buren een mes/dolk van de SA (Sturm Abteilung), met op het lemmet het opschrift ‘Alles für Deutschland’.

• 

• 

• 

Update! Deze site zal vooralsnog wel onder de naam ‘Doe het dan voor mij’ blijven bestaan, maar intussen staat ook al min of meer vast dat de exposities en het boek die ik aan mijn ‘Kleine geschiedenis van de blootfotografie in huis, tuin, bed, bad, bos, duin, branding & keuken’ ga wijden een andere titel krijgen.

• 

• 

• 

Ik kies voor For Your Eyes Only omdat deze beter duidelijk maakt wat de verzameling behelst. ‘Doe het dan voor mij’ wekt per slot van rekening de indruk dat vrouwen tussen 1870 en 1980 allemaal met tegenzin bloot voor hun man poseerden. En daarmee doe ik zowel die amateurmodellen als hun fotografen ernstig tekort. Er is in dit genre wat af gelachen, gedold, gefantaseerd en geëxperimenteerd aan beide zijden van de camera – als een blootfoto al niet ‘gewoon’ werd gemaakt om er een intiem en gelukkig moment in het leven van twee mensen mee vast te leggen.

For Your Eyes Only dus. Over die twee tentoonstellingen binnenkort meer concreet nieuws. Eind oktober spreek ik de verantwoordelijke conservator van de Kunsthal in Rotterdam over de precieze maand(en) waarin de expositie daar te zien zal zijn (vermoedelijk zomer 2020). En eraan vooraf gaat dan nog een wat kleinere show elders in dezelfde stad; ook hierover weldra meer informatie. Bedoeling is in ieder geval dat die eerste presentatie in februari samenvalt met Art Rotterdam.

• 

• 

• 

Tegelijkertijd met For Your Eyes Only in de Kunsthal hoop ik dan ook het gelijknamige boek in de winkel te hebben. Ik overleg op het moment met een uitgever over de bekostiging en opzet daarvan, maar ben alvast aan het schrijven. Tegelijkertijd blijven ook de foto’s binnenstromen die ik her en der in de wereld aanschaf. Tot dusver zijn het er een kleine duizend, waarvan ik er nu al ten minste 800 gráág in het boek en in de Kunsthal zou willen terugzien. Vraag blijft of ik die ruimte werkelijk krijg, maar ik kan op voorhand beloven dat de selectie breed, bijzonder, verbazingwekkend, ontroerend en soms ook hilarisch zal uitpakken.

Geen post op deze website zonder foto’s. Bij deze update daarom een bescheiden keuze uit de blootfoto’s die ik de afgelopen zomer aan de collectie toevoegde.

• 

• 

• 

• 

• 

Ik denk dat ik erover uit ben hoe ik tentoonstelling en boek (ze komen er beide volgend jaar aan; meer daarover later) over de Kleine geschiedenis van de blootfotografie in huis, tuin, bed, bad, strand en keuken ga indelen. Een van de hoofdstukken in de uitgave zou bovenstaande titel wel eens kunnen krijgen, en ik ga er al die oude blootfotootjes in onderbrengen waaraan vrouwen niet of slechts met grote tegenzin wensten mee te werken.

De naam van deze website die ik een jaar of drie geleden bedacht, refereert nog nadrukkelijk aan deze subcategorie binnen het genre, maar dekt de lading van het geheel (zo’n zes- à zevenhonderd foto’s intussen) al lang niet meer. De snapshots en met moeite afgedwongen ‘spannende’ portretjes waarop de maker er bij wijze van spreken de opgestoken middelvinger van zijn liefdesgodin bij kreeg, wegen in aantal niet op tegen de blootfoto’s waarvan het resultaat ook voor háár evenredig was aan de inzet.

Als het helemaal aan mij ligt, krijgen boek en expositie de titel For His Eyes Only, wat impliceert ze zowel Nederlandse als Engelse tekst moeten bevatten. Wel zo goed natuurlijk voor een grensoverschrijdend onderwerp als het onderhavige.

• 

• 

Nadat hij de eerste keer al flink de wind van voren van haar had gekregen, kon deze stiekeme blootfotograaf de verleiding niet weerstaan om ook het tweede buitenkansje met beide handen aan te grijpen. Leuk is anders natuurlijk, full frontal nude te worden gekiekt terwijl je er absoluut niet op bedacht bent en ook niets bij de hand hebt om woedend richting zijn camera te smijten. Maar erger is het als ze je gestuntel vastleggen op het moment dat je bloot, en dus extra kwetsbaar, over puntige rotsen heen de zee probeert te bereiken. Dat zal zowel voor vrouwen als mannen gelden, maar feit is dat het vroeger vrijwel altijd de laatsten waren die de camera vasthielden en van dit type foto’s de humor wel inzagen.

• 

• 

Een enkele blootfotograaf koppelde die liefhebberij aan het verlangen om zich ook als wildlife-fotograaf te kunnen manifesteren. De meesten van hen namen daarvoor hun geliefde mee naar buiten, waar zij uitgedost als hula-meisje, krijger, witte squaw of het een of andere natuurwezen ‘in het wild’ gestalte gaf aan zijn fantasieën over oervrouwen.

Heel soms blijkt er ook binnenshuis op zo’n archetype te zijn gejaagd. Ik vernam laatst dat er een boek bestaat met de titel The Wild Man at Home uit 1879. Hoewel ik er de hand nog niet op heb kunnen leggen, verbeeld ik me dat er foto’s als deze in zouden kunnen staan. Ik fantaseer er meteen ook maar kamers vol opgezette dieren, geweien, hoorns, dierenvallen en wapens aan de muren bij. Mooiste trofee in die collectie van de indoor-wildlife-blootfotograaf: de vervaarlijke boskat in de persoon van zijn vrouw – getemd en wel.

Deze twee negatiefjes zijn van Duitse herkomst, en ik schat dat ze in de jaren zeventig zijn gemaakt. Het gasmasker kan niet verhullen dat het op beide blootfoto’s dezelfde jonge vrouw is die ervoor poseert. Gezien de sieraden die ze op de ene foto wél en de andere niet draagt, heeft ze op verschillende momenten zijn prooi gespeeld. Haar beteuterde blik op de rechterfoto kan erop wijzen dat ze het niet fijn vond dat ze door haar pelsjager opgespoord en gevangen was.

Of, kan natuurlijk ook: ze vond het hele gedoe nog niet het flauwste glimlachje waard.

• 

• 

• 

Af en toe rijgen een paar afzonderlijk en gefaseerd aangeboden fotootjes zich aaneen tot de weerslag van een sessie. Deze shoot sprokkelde ik bij elkaar uit het aanbod van verzamelaar/handelaar (en maker?) Laszlo uit Boedapest, van wie ik de afgelopen maanden veel heb aangekocht. Hij heeft in zijn collectie veel vrolijke snapshots uit het Hongarije van de jaren zeventig en tachtig, een periode waarin het land zich van de rest van het Oostblok onderscheidde door de relatieve mate van vrijheid die de burgers genoten. De jongerencultuur verschilde er op het eerste oog weinig met die in Amerika en westerse landen in Europa.

Maar er werden indertijd ook veel van die sombere en enigszins onbeholpen blootfoto’s als deze geschoten, die je als ’typisch vanachter het IJzeren Gordijn’ zou kunnen aanmerken. In die rechttoe-rechtaanstijl en met dat zwartste zwartwit heeft de Hongaarse aanpak in het blootgenre dan juist weer veel gemeen met die van huis-, tuin- en keukenfotografen in buurlanden als toenmalig Oost-Duitsland en Joegoslavië.

Fotootje van zo’n 3 bij 4 centimeter uit de jaren 1920-1930. Is het om voor de hand liggende redenen al bijzonder dat zo’n intiem en prachtig moeder & baby-portret op enig moment buiten de familiekring belandt, het tweeregelige tekstje op de achterzijde maakt deze vondst helemaal speciaal. Behalve als liefhebbende vader en echtgenoot weet de maker zich ook in erotische zin door het tafereel aangetrokken.

Geen schokkende onthulling, zo weten alle ouders die borstvoeding gaven of er, al dan niet met camera, getuige van mochten zijn. Maar het feit dat een blootfotograaf er honderd jaar geleden ook voor uitkwam, is op z’n minst opmerkelijk. ‘O, daddy it taste so good don’t you want some to? She look so sweet when she is nursing.’

• 

• 

• 

• 

Een striptease-light dan wel een serie die over een periode van een jaar of zestig incompleet is geraakt. Andere mogelijkheid is dat er van dezelfde reeks alsnog enkele opnamen op een veiling opduiken. Om mij onbekende redenen lassen handelaren in de verkoop van foto’s die overduidelijk bij elkaar horen nog wel eens een pauze in. Maar het kan ook dat ze de overeenkomsten tussen de daarop afgebeelde vrouw, situaties, papierformaten e.d. helemaal niet herkennen of er geen waarde aan hechten.

De mate van liefde en zorgzaamheid die particuliere en professionele aanbieders van (bloot)foto’s voor hun materiaal aan de dag leggen, verschilt ook van persoon tot persoon en is onder meer af te lezen aan de hoeveelheid die ze (kunnen) verschaffen over de opname(n) waarin je geïnteresseerd bent en aan de wijze waarop een aankoop uiteindelijk bij je terechtkomt.

Voor sommigen is bij wijze van spreken een envelop eigenlijk al te veel. Anderen bouwen met karton, plastic en méters plakband een dusdanig solide, meerlaags poststuk op dat je al gauw tien minuten met schaar en messen druk bent voordat je het open hebt. Het zijn stripteases op zichzelf.

Ik knijp in m’n handen wanneer een blootfoto als deze in het veilingaanbod voorbijkomt. Heel meegaande vrouwen lieten zich heus nog wel eens door hun vent beschilderen om samen iets bijzonders aan het erotische huis-, tuin-en keukengenre te kunnen toevoegen. Zoals ook de knuffeldieren in het verleden vaker aan de rand van het echtelijke bed stonden om in een blootsessie hun partijtje mee te mogen blazen.

Maar een scène die is opgeleukt met én een hond én spinnen én een bijbehorend plastic dan wel metalen spinnenweb? Nooit eerder gezien. En kom er ook maar eens op. De zoon des huizes zal in een aanpalend jongenskamertje later toch even vreemd hebben opgekeken bij de constatering dat zijn spinnen, met web en al, een uitstapje hadden gemaakt. Foto uit Berlijn.

• 

• 

Dit zijn duidelijk twee voor privégebruik gemaakte portretjes, die tegelijkertijd ook over de hoofden (en de rest) van beide dames heen zijn gefotografeerd. De makers ervan wilden dat ze meer waren dan alleen een erotisch getinte foto. Mooi dat die ene mevrouw bovenóp de boekenplank wilde poseren. Maar om dat staaltje evenwichtskunst en die spannende netkousen en jarretelles van d’r was het haar geliefde minder te doen.

Wat hij in deze opname liever weerspiegeld zag, waren de titels van de verzamelde werken van alle grote fotografen waarmee hij zich thuis had omringd. Terwijl zij zich met behulp van een keukentrapje of de eetkamerstoel moeizaam een plekje op de schouders van onder anderen Richard Avedon en Alfred Eisenstaedt verschafte, was hij al in dialoog met die beroemde meesters, met de fotografie, met zichzelf én met al die onbekenden die deze foto wellicht ooit onder ogen zouden kunnen krijgen. O, ijdelheid!

De maker van portretje nummer twee nam zichzelf in een foto de maat met aanzienlijk meer zelfspot. Of het moet zijn vrouw zijn geweest die op het idee kwam om het handboek How to make good pictures voor de lens van de camera op te houden. Haar laconieke houding en de ironische twinkeling in haar ogen doen vermoeden dat ze beiden lol hadden bij het bedenken van dit beeldrijm. En naderhand zal ze haar blootfotograaf dan nog wel wat gelegenheid hebben geboden om nog wat op haar als amateurmodel te blijven oefenen; ze lijkt er per slot van rekening speciaal voor gekleed. Het betreffende boek was een uitgave van Eastman Kodak Company en werd voor het eerst uitgegeven in 1943.

Naast iedere blootfotograaf – of in dit geval beter: vóór – staat een vriendin, verloofde of echtgenote die zelf ook wat lol in ’s mans liefhebberij schept. Anders is het voor een kerel toch snel gedaan met zo’n hobby, en uiteindelijk met zijn relatie. Maar wat nou als een heel gedreven blootfotograaf helegaar geen vrouw heeft? Of eentje die zichzelf veel te kuis en te netjes vindt om zich in pikante poses door hem te laten vereeuwigen?

In een nog komend aantal stukjes ga ik aandacht schenken aan de betaalde modellen die ook in het amateurgenre van de fotografie (en daarvóór al in het kunstenaarsmilieu) van oudsher in die leemte hebben voorzien: de ‘vrouwen uit de werkende klasse’ en ‘meisjes van de straat’, zoals ze in boeken over de geschiedenis van de fotografie en de schilder- en beeldhouwkunst doorgaans worden aangeduid.

Deze keer nog even over een tweede optie die de blootfotograaf-zonder-eigen-muze had. De introductie van draagbare handcamera’s in de laatste decennia van de negentiende eeuw schiep voor hem de mogelijkheid om er, in het geniep, vrouwen ‘in het wild’ mee te gaan schieten.

Lees verder “De stalker-blootfotograaf”

• 

• 

‘Scènes uit een huwelijk’. Nog meer foto’s uit de nalatenschap van een Duits of Oostenrijks echtpaar, van wie de vrouw over een periode van enkele decennia bloot werd gefotografeerd. Ik schreef hier en hier eerder over deze verzameling. Ze is bijzonder omdat ‘seriële’ blootfotografen en/of hun privémodellen in de regel niet over de lange adem beschikten om die liefhebberij jaren vol te houden.

• 

• 

Als zo’n levenswerk al op een veiling of beurs in de vorm van een album te koop is, betaal je er een fortuin voor. In de separaat aangeboden foto’s in deze reeks duiken van dezelfde Duitse handelaar in ‘antiquiteiten’ nog steeds portretjes uit verschillende leeftijdsfasen van de vrouw op. In zijn drang om haar ‘compleet’ te willen hebben, dreig ik meer dan een halve eeuw later de maker van de foto’s achterna te gaan.

• 

• 

• 

• 

• 

• 

• 

Ik zoek nog altijd onafgebroken naar manieren om de ene blootfoto van de andere te kunnen onderscheiden. Elke vorm van rubricering is in principe nog mogelijk. Naar het tijdvak en de maatschappelijke context waarbinnen mannen blootfoto’s van hun vrouwen maakten. Naar de verschillende locaties die ze daarvoor gebruikten. Naar de omstandigheden waarin ze dat deden (stiekem, speciale gelegenheden, tegen de zin van hun model, enz). Naar de creatieve en technische middelen die ze daarbij konden inzetten. Of naar de intenties waarmee ze te werk gingen.

Ik dacht sinds een poosje dat laatstgenoemde rubricering goed hanteerbaar zou zijn, daarbij uitgaand van de gedachte dat er van grofweg drie type blootfoto’s in het historische amateurgenre sprake is. Namelijk 1): de foto waarbij het de maker alleen te doen was om er zijn geliefde deels of geheel bloot op te zien; 2): die waarbij het de fotograaf en zijn model (ook) ging om de erotische en/of esthetische zeggingskracht ervan, of 3): die waarin expliciet de seksuele kaart werd gespeeld.

Lees verder “Doe-het-zelf-bondage”

Blootfotografen die niet over een eigen verloofde of echtgenote beschikten om voor ze te poseren, maakten daarvoor vroeger soms gebruik van een ‘meisje van de straat’. Dat is een ruime omschrijving voor wasvrouwen, dienstertjes en prostituées die er wel voor voelden om op die manier een extra centje bij te verdienen. De komende weken ga ik op deze website op zoek naar de verhalen en, waar mogelijk, de foto’s die dit tamelijk onderbelichte aspect in de geschiedenis van de blootfotografie in huis, tuin, bed, bad, strand & keuken wat meer naar voren kunnen halen.

Lees verder “Over lichtekooien, marmeren meisjes en andere ‘horizontalen’”

Ook weer zo’n blootfoto waar je lang naar kunt kijken zonder dat je erachter komt hoe hij tot stand is gekomen. Uit de geopende oven valt af te leiden dat er serieus sprake kan zijn van een huishoudelijke taak die bij het maken van deze foto min of meer simultaan moest worden verricht.

Maar kleed je je voor dit snapshot (wel op 6×6-negatief) eerst uit, om pas daarná de klep van de oven open te zetten? Was die al klaar om te worden aangestoken, maar wilde ze daaraan voorafgaand dan wel even poseren? Of kon hij maar het best open om zo een minder aantrekkelijk deel van een onderbeen te maskeren?

Tegen de op het oog meest plausibele verklaring (even gauw een blootfoto tussen de dagelijkse beslommeringen door) kun je alvast inbrengen dat je dan toch iemand op slippers, sloffen of blote voeten in beeld had verwacht, en niet op zilver- of goudgelakte dansschoenen.

Hierop doorredenerend kan het natuurlijk ook zijn dat de fotograaf zich met zijn camera in de keuken had geposteerd, terwijl zij in de bad- of slaapkamer druk was met het maken van haar toilet. Je roept als man dan vervolgens heel paniekerig dat er wat lijkt aan te branden in de oven of dat er anderszins iets helemaal misgaat in de keuken, waarna zij onmiddellijk komt toesnellen en je, hoppakee, je blootfoto hebt.

Nou ja, zo candid zal het ook niet helemaal zijn gegaan: zij heeft zichtbaar een seconde of langer de mogelijkheid gehad om ten minste nog een béétje een houding te kunnen aannemen en tegelijkertijd nog iets (een krultang, een haarborstel) achter haar rug te verbergen. Het kan ook een broodmes of, erger, een hakbijl zijn geweest. Want die geringschattende uitdrukking is intussen nog steeds niet van haar gezicht verdwenen.

Het heeft de maker van deze foto er niet van kunnen weerhouden om dit negatief toch maar voor het nageslacht veilig te stellen. Goed maar dat er door de geschiedenis van het genre heen zo weinig blootfotografen aan een dodelijke blik of de fatale inslag van een haarborstel zijn gestorven.

• 

• 

Twee Ektachrome-dia’s uit 1968 of 1966, de gedrukte jaartallen op de kartonnen kadertjes zijn net iets te vaag om daarover zekerheid te kunnen verschaffen. Over de maand waarin ze door Kodak zijn ontwikkeld, kan daarentegen geen misverstand bestaan, dat is ‘DEC’. Uit de opnamen zelf valt wel af te leiden dat ze hoogstwaarschijnlijk in kersttijd zijn gemaakt. Op de foto hierboven is nog net een stukje van een glinsterende feestslinger zichtbaar, en op de achtergrond zijn een kandelaar met rode kaars en wenskaarten te ontwaren.

Nog wat extra secundair bewijs: op veel oude Amerikaanse foto’s zie je terug dat mannen hun echtgenote tijdens kerstavond een huispyjama, een nachthemd, een babydoll of spannende lingerie cadeau deden. Goede traditie was dan kennelijk dat ze er direct na het uitpakken ook in poseerde. Een beproefde ‘kat-op-het-spek’-methode die overigens weer níet specifiek Amerikaans is; ik ben de damesmodezaken vroeger zelf ook wel af geweest met het schijnheilige voornemen om mijn vriendin met een foto van zichzelf in een keelsnoerend, La Perla-achtig setje te verblijden. Daar kwam, een beetje blootfotograaf eigen, verder geen kerstgedachte aan te pas.

Voor Dia 1 poseert deze vrouw nog op dusdanig onbestemde wijze dat een gulle gever annex blootfotograaf er een tikje onzeker van zou kunnen raken. Is ze er potverdorie eigenlijk wel dolgelukkig mee? Is het vertwijfeling of, erger nog, een blik van diep doorvoeld nausée waarmee ze haar ogen ten hemel heft? En moet ze zo’n babydoll nou ook per se zó verschrikkelijk decent dichtknopen? Gelukkig hebben we ook dia 2 nog…

Lees verder “Kerstavond en de morning after”

• 

• 

Twee portretjes uit de VS, naar opgave van de verkoper uit de jaren zeventig. Aan het begin daarvan dan toch, schat ik. Want hoe later in dat decennium, hoe fletser en ook obligater blootfoto’s er zeker in kleur uit gaan zien. Dat zal iets met de gebruikte chemie in de fotolabs van die tijd te maken hebben en met de goedkope point-and-shoot-camera’s die toen massaal op de markt waren. Maar ook met de daarmee gepaard gaande transformatie van de foto als gekoesterd bewaarobject naar wegwerpartikel.

Er werd indertijd althans door amateurs duidelijk slordiger en onverschilliger gefotografeerd. Foto’s uit labs uit de jaren tachtig zijn al weer veel beter in hun kleuren, maar die hebben wat mij betreft tegelijk ook allemaal iets ordinairs – of het nou al dan niet om huis-, tuin- en keukenbloot gaat. Ik heb maar een stuk of wat foto’s uit die periode in mijn verzameling, maar sla geen acht meer op wat er in het veilingaanbod nog meer uit te halen valt. In het genre waar het op deze site over gaat, is het een vloed van trash, fantasieloosheid, porno en gelikte pseudo-glamour die je vanaf de eighties over je krijgt uitgestort.

Lees verder “Toen je als vrouw, bloot op het aanrecht, nog vrolijk naar de camera zwaaide”

Uit het privé-album van een onbekende liefhebber, waaruit een Duitse handelaar in antiquiteiten eerder al een aantal afzonderlijke foto’s ter veiling aanbood. Ik schreef over dezelfde blootfotograaf en zijn muze ook hier al. Ik durf de bewering wel aan dat we op het kiekje hierboven weer naar dezelfde vrouw kijken als die op de andere foto’s in beide posts. Mogelijk dat de man die hier werd vereeuwigd ook de heer des huizes, c.q. de maker van de foto zelf is. In dat geval was de zelfontspanner net wat sneller dan meneer ook zijn linkerarm op de borsten van mevrouw kon leggen.

Dat zij over een lange periode van haar leven graag – en altijd pikant- voor de camera van haar man wilde poseren, is knap bijzonder. De vrouwen die ik privé of voor mijn werk fotografeer, zijn er – met kleren aan – tenminste steevast als de dood voor dat ze ’te oud’, ’te dik’ of anderszins te onaantrekkelijk in beeld worden gebracht. Het zou niet per se aan mijn eigen fotografische kwaliteiten hoeven te liggen – in een mooi verhaal over de beroemde, negentiende-eeuwse Parijse fotograaf Nadar las ik dat de ‘rijpere vrouw’ ook in zijn portretstudio al tot de moeilijkste van alle klanten kon worden gerekend.

Lees verder “Een leven lang geluksvogel (2)”

Tekstje op de achterzijde van een foto. Vermoedelijk niet gericht aan een Duitse soldaat die in de jaren veertig naar het front moest, want mij lijken het kapsel en de lingerie van Patrizia van een later modebeeld, maar ik heb er hier met mijn kennis van coiffures en ondergoed door de eeuwen heen al wel eens vaker naast gezeten.

Feit is dat het zeker in de oorlog de gewoonte was om een privé-aandenken als dit in je ransel te hebben. In Old Fields | Photography, Glamour and Fantasy Landscape (University of Viriginia Press, 2014) schrijft Harvard-professor John R. Stilgoe dat foto’s van dit type in groten getale met de G.I.’s mee WOII in gingen, en dat hun achterblijvende verloofdes en vrouwen er dikwijls zelf voor achter de naaimachine kropen. Velen van hen ontwierpen speciaal voor de gelegenheid zo’n gewaagd setje, omdat ze het nergens nog konden kopen of dat voor hun directe omgeving niet wilden weten.

Mijn moeder gaf een portretje van zichzelf mee toen mijn vader, indertijd nog haar verkering, tijdens de Politionele Acties als hospik naar Indië werd uitgezonden. Ze had op die foto wel gewoon haar kleren aan gehouden en in háár briefje op de ommezijde werd ook niet gesuggereerd dat hij het er maar bij moest pakken op momenten dat het hunkeren hem te veel werd. Dat ie voor haar een jaar of wat ‘braaf’ moest blijven, was als boodschap klaarblijkelijk indringend genoeg.

Lees verder “Sehnsucht”

Foto’s van huisvaders die bij een alledaagse dan wel bijzondere gelegenheid de zegen van hun sexy echtgenote kregen om een of meer filmrolletjes van haar vol te schieten, zijn op veilingen en beurzen nog wel te vinden. Over dit type serial shooters schreef ik hier al eerder. Er bestaat nog een overtreffende trap voor de geluksvogels onder de blootfotografen: als ze hun vrouw een heel huwelijksleven lang in deze hobby mee krijgen. Heel sporadisch komen er oude albums op de markt waarin je getuige bent van zo’n breed uitgemeten, gedeelde liefhebberij, maar zo’n stukje erfgoed heb ik al eens voor ruim 30duizend dollar afgehamerd gezien. Net iets te veel voor mijn budget.

• 

• 

Dit is een reeksje dat ook uit zo’n album afkomstig is. Dat begreep ik althans van de eigenaar van de Zuid-Duitse antiquiteitenwinkel van wie ik ze kocht. Handelaar en maker waren helaas niet dezelfden, hoewel het de enige foto’s waren die hij tussen zijn bric-à-brac in de aanbieding had. Ik had in dat geval graag eens met de ongetwijfeld hoogbejaarde meneer en zijn vrouw gesproken over hoe dat op foto-hoogtijdagen nou voor hem en haar werkte. Vast staat dat zij op dergelijke momenten altijd wel in een frivole stemming was. Er kon best veel in dat huishouden – zie bijvoorbeeld haar act met de strandbal en de hoepel hierboven en het experimentje met de schemerlampen hieronder.

Lees verder “Een leven lang geluksvogel”

Ik had al enkele boeken over het onderwerp, maar het leek mij noodzakelijk om het Handboek Herkennen Fotografische en Fotomechanische Procedés | Historische en moderne procedés en digitale afdruktechnieken van Jan van Dijk (Primavera Pers, tweede druk 2019) toch ook nog maar aan te schaffen. Je leert ook hieruit hoe je oude foto’s herkent en dateert aan de hand van de dragers (papier, glas, karton, enz) van het beeld en het toegepaste chemische proces. Een foto determineren, noemt Van Dijk dat. Aan de Universiteit Leiden worden er met gebruikmaking van zijn levenswerk sinds 1992 ook klassikale cursussen in gegeven.

Het is pittige kost die je ook in dit handboek voor je kiezen krijgt, want behalve over een heel geoefend oog moet je ook over de nodige kennis van de scheikunde beschikken. Wat je er niet precies uit te weten komt, is hoe je met al die bagage een blootfoto van een amateur van die van een pro kunt onderscheiden. Daar moet je dan zelf weer een beetje Fingerspitzengefühl voor ontwikkelen door naar héél veel bloot te kijken. Een universitaire opleiding in datzelfde Leiden behoort eveneens tot de mogelijkheden, maar daar kom je natuurlijk niet weg met de mededeling dat het je alleen maar om dit tamelijk verdonkeremaande deel van de officiële fotogeschiedenis te doen is.

Uiteraard wijst veel zich vanzelf in wat je in de spreekwoordelijke oude doos met vieze plaatjes op veilingen, rommelmarkten en antiquariaten in dit genre aantreft. Je hoeft niet in het specialisme te zijn afgestudeerd om uit de slordigheid en het gebrek aan techniek van beoefenaars van de blootfotografie te kunnen opmaken dat je veelal met snapshots van gewone mensen te maken hebt.

Konijn in de koplampen

Lastiger wordt het al als die gewone mensen tegelijkertijd ook serieuze hobbyïsten waren die wel degelijk wisten hoe je een vrouw zo verleidelijk mogelijk en met behulp van goede apparatuur in beeld bracht. En het wordt er nog ingewikkelder op als je aan een blootfoto meent te kunnen afzien dat een professionele fotograaf zich doelbewust als hobbyïst uitgaf om aldus de schijn te wekken dat hij niet met een betaald model in de slag was, maar met een authentieke ‘huisvrouw’, ofwel een real amateur.

Zo’n real amateur is het konijn-in-de-koplampen van de huidige erotische en pornografische bedrijfstak, maar dezelfde aantrekkingskracht had een aardappels schillende, de was ophangende, aan haar kousen frommelende, alledaags uitziende seksegenote in de negentiende eeuw op de beroepsgroep dus ook al. Klaarblijkelijk vond en vindt de male gaze er als vanouds een betere match in dan een portret van een vamp, een cheesecake of een andere klassieke pin-up aan verliefdheid, herkenbaarheid, spanning en wellust oplevert.

Hele goeie pseudo-amateurs van vroeger waren, vind ik, onder anderen Ron Vogel en Bunny Yeager, een vrouw die de mannen in dat opzicht nog beter begreep dan, zeg, Sigmund Freud. Ik ben er als ik foto’s van beiden tegenkwam vaak genoeg in getrapt. Met name Vogel was als grootleverancier van Amerikaanse girlie-magazines een perfectionist in licht en enscenering, maar evengoed dacht ik vaak genoeg toch weer met een amateuropname te maken hebben, doordat hij zijn modellen in een huis in een doorsnee suburb fotografeerde. Yeager schoot heel veel glamour, maar strooide er tussentijds ook regelmatig portretten van zusterlijke, ‘aanraakbare’ vrouwen doorheen. Het is dat ik al in de echte amateurhoek van het blootgenre zit, anders was ik zulke Yeagers gaan verzamelen.

Plaats delict

Terug naar de rode lijn van dit stukje. De kwestie hoe je de amateur van de Rons en de Bunnys kunt onderscheiden. Kijk naar de foto hieronder en zeg het maar. Ik neigde er lange tijd naar om élke blootfoto waarop een vrouw op een matje of kleedje staat, ligt of zit onder de noemer typisch-amateur te rangschikken. Maar blootfoto’s waarin huisvaders of keurige verloofden met hun partner een plaats delict uitbeelden, ben ik nog nooit tegengekomen.

Die ene andere die ik in deze subcategorie ook heb (zie de tweede foto hieronder) is, gelet op de opmaakaanwijzingen op de achterzijde, ontegenzeggelijk van een pro. Wat bij elkaar opgeteld en kort door de bocht bij mij de verdenking voedt dat 1) foto’s van vrouwen in een pose als deze niet tot de iconografie van amateurs hoorden, en 2) dat ik er niet vanuit mag gaan dat een blootfoto waarvoor een matje of kleedje onder een vrouw is geschoven per definitie een voor privégebruik bedoeld snapshot is.

Lees verder “Vrouwen op matjes”

• 

• 

Eens in de zoveel tijd kom ik erachter dat op een veiling twee of meer foto’s van dezelfde vrouw worden aangeboden, maar dan met onderlinge tussenpozen van maanden of jaren. Dat is ook hier het geval. De foto links kocht ik een jaar of twee, drie geleden. De rechter dook pas onlangs op in het portfolio van een handelaar. Een man van wie ik niet zeker helemaal weet of het nou ook die Duitser is die me dat bikiniportretje aan de hand deed.

Verkoper 1 heet Nico B. Verkoper 2 heeft dezelfde achternaam, maar bij hem is het Dirk van voren. Nico B. werd vorig jaar om mij onbekende redenen definitief van de veiling geschorst, Dirk B. moest afgelopen maand voorgoed het veld ruimen. Niet onwaarschijnlijk dat het om een en dezelfde persoon gaat. Iemand die de boel klaarblijkelijk herhaaldelijk besodemieterde.

Zelf moet ik van Nico in elk geval nog altijd een aankoop toegestuurd krijgen, dus ik hield ook mijn hart vast toen ook Dirks toko ineens bleek opgedoekt. Een geroyeerde verkoper wordt er door de veiling weliswaar aan gehouden om nog lopende bestellingen netjes af te wikkelen, maar er is niets of niemand die daar namens jou ook op kan of wil toezien. En het is me alleen al dit jaar drie keer overkomen dat aangeschafte foto’s ‘onderweg kwijtraken’.

Het zijn verliesposten waar je bloedchagrijnig van wordt omdat je machteloos staat. Naar restitutie van de bestede euro’s en dollars kun je fluiten. Helemaal crazygek word je als je precies diezelfde ‘kwijtgeraakte foto’ dan later weer in het aanbod van een verkoper ziet opduiken.

Lees verder “Beeldrijm (9)”

• 

• 

Beeldrijm van een Hongaarse blootfotograaf die twee maal exact dezelfde locatie voor deze portretjes koos, en ons verder nog wat te raden liet. Zijn het ook dezelfde vrouwen die voor hem poseren, maar dan met een forse overbrugging in tijd?

Je zou het afgaande op hun uiterlijk denken, maar ja: het is dan tegelijk wel heel wonderlijk dat er op dat balkon intussen niets is veranderd. Alleen het krukje en het keukentrapje op de achtergrond zijn enigszins van plek verschoven, en iets wat op een zoutvaatje lijkt is hetzij van de tafel verdwenen, hetzij van de foto weggevallen door het licht veranderde camerastandpunt. Vreemd in dit verband is dan bovendien dat dat ene nachthempje bewaard is gebleven en voor de tweede foto opnieuw is aangetrokken.

Als het verschillende vrouwen betreft die meteen na elkaar zijn geportretteerd, dan zouden er een (thuiswonende?) oudere dochter en moeder voor de lens hebben kunnen gestaan. Met aan de andere kant van het fototoestel een bewonderende echtgenoot en vader. Een professionele blootfotograaf die zijn geld probeerde te verdienen met een bescheiden maar intrigerend visueel grapje als dit, vermoed ik er tenminste niet achter.

Poppen doen het net als knuffels en poesjes goed op blootfoto’s. Ze dragen bij aan het intieme en speelse gehalte ervan. De stoeipoes treedt in het genre derhalve soms naar voren in twee verschillende hoedanigheden. Er zijn ook blootfoto’s waarop een poes is geposteerd op de plek van de pussy, maar zeker met de oudere exemplaren (van de poes, niet de pussy) was wat beeldrijm betreft weinig eer te behalen. Met dikke, eigengereide of onverschillige katten viel zelfs tijdens een blootfotosessie samen met het bazinnetje geen land te bezeilen.

Nee, dan de pop. Zij vult het plaatje moeiteloos in met een dosis meisjesachtigheid en onschuld. Veel vrouwen gingen op de foto met een pop in de hand of naast zich op bed. Voor de gemiddelde blootfotograaf zal het wisselgeld zijn geweest. Voor de foto hierboven kon meneer zelf de regie weer helemaal voeren. ‘Hoch, die Hände. Ja so, wie die Puppe!’ (Het is een foto uit Duitsland, dus vandaar.)

In de poëtische betekenis van het begrip is dit geen beeldrijm. De maker van deze stereokaart zal de scène ongetwijfeld met vurige gevoelens in beeld hebben gebracht, maar deze twee vrijwel eendere opnamen waren technisch gezien alleen nodig om een stereoscopisch beeld te creëren van een prachtige kont, en wat daar verder zoal nog verder aan intrigerends vastzat.

Bij stereofotografie worden twee foto’s worden gemaakt met een basisafstand van 65 mm tussen de standpunten, zijnde ongeveer de onderlinge wijdte van de pupillen. Die twee vlakke, in gezichtshoek iets verschillende beelden leveren in de hersenen één ruimtelijke visuele ervaring op. Het effect ervan moet sensationeel zijn geweest. Door de scherpte en bovenal de dieptewerking van het apparaat waarin stereokaarten als bovenstaande konden worden bekeken, was het net alsof je in eigen persoon voor die billen van mevrouw in haar boudoir stond.

In 1838 was het wetenschappelijke principe van driedimensionale beeldvorming met behulp van een stereoscoop al uit de doeken gedaan door de Engelse natuurkundige Charles Wheatstone. Toch duurde het daarna nog tien jaar voordat een goedkoop en gebruiksvriendelijk model ervan binnen het bereik van een groot publiek kwam. Vanaf dat moment ging het ook meteen razendsnel met dit gadget. Tot aan de jaren dertig, veertig van de vorige eeuw, toen de stereofotografie in de concurrentie met de film en andere media ten onder ging, zijn er miljoenen stereokaarten, bijbehorende fototoestellen en kijkers verkocht.

Hoe fors het aandeel van (amateur)producenten van stereoblootfotografie is geweest in het totale aanbod van landschappen, zichten, portretten en komische situaties, is mij vooralsnog onbekend. Maar op veilingen worden ze ook in het erotische genre nog regelmatig aangeboden, zij het tegen nogal stevige prijzen. Stereokaarten die ooit als daguerrotypie (op koperen platen) op de markt kwamen, zijn nu museumstukken. In de vorm van een ambrotypie (glas) heb ik er tot dusver één (zie hier direct onder), en twee op karton.

Stereokaarten op karton laten zich dateren door de kleur van dat materiaal. Grijs karton dateert als drager uit de periode 1892-1940, en de ‘billenopname’ zal dus uit dat tijdvak stammen. Meer precies: gelet op het dophoedje van het model moeten we waarschijnlijk van doen hebben met een zogeheten flapper, de uptown girl van de Roaring Twenties. De stereo-opname hieronder heeft geel-oranje karton en moet daarom zijn gemaakt in de jaren zeventig van de negentiende eeuw.

Ik twijfel ook in dit geval of hier een nou een liefhebbende amateur aan het werk is geweest of dat een gewiekste beroeps er een taboe op de moederlijke privacy doorbrak, en ik ben benieuwd of ik daar nog ooit achterkom.

(De technische gegevens voor dit stukje zijn ontleend aan het boek De kunst van het fotoarchief/170 jaar fotografie en erfgoed van Roger Kockaerts en Johan Swinnen)

• 

• 

Ja, ga er als amateur maar eens aan staan. Een toeschietelijke vrouw is bij het maken van een blootfoto één ding, een originele invalshoek ervoor iets anders. Zonder het van elkaar te weten, kwamen huis-, tuin- en keukenfotografen de voorbije 180 jaar steeds op hetzelfde handjevol ideeën daarvoor uit. Zij op het bankstel. Zij op het strand. Zij in de badkamer. Zij voor de openhaard. Zij op een plekje in het bos. Zij op bed. Enz, enz. Ik probeer ervoor te waken dat ik straks niet in elke locatie-variant over honderd foto’s of meer beschik, maar voorlopig blijft er tussen het gros in dit genre nog genoeg interessants te ontdekken.

Dit beeldrijm past weer in een iets ruimere subcategorie, die ik hier wel eens als ‘Waiting for the man’ heb aangeduid. Toch, nog niet ruim genoeg, realiseer ik me in tweede instantie. Want de verbeelding van de blootfotograaf kan hier natuurlijk twee kanten op. Hij kan fantaseren dat hij bij thuiskomst door zijn geliefde alvast in deze staat van ontkleding van bovenaf wordt toegezwaaid. Maar net zo gemakkelijk ligt er aan dit type foto’s een ander lustgevoel ten grondslag: de opwinding dat hij zijn vrouw aan passanten exhibitioneert. Een beetje verdorven en tegelijk ook niet heel aanstootgevend. Al weten we uiteraard niet hoe bloot deze vrijwilligsters er vanaf de straat gezien bijhingen.

Je hoeft geen leerstoel Vrouwenstudies te bekleden om te weten dat een foto als deze tegenwoordig echt niet meer zou kunnen. Los nog van de argumenten die er vanuit politiek-correct oogpunt tegenin zijn te brengen, zal een fotograaf die met een kunstig bedoeld idee als dit op de proppen komt uiteraard slechts op hoongelach kunnen rekenen.

Dit gezegd hebbende: ik heb een visueel grapje van dit gehalte ook in de ‘ouwe doos’ van de blootfotografie nooit eerder gezien. De ballon op zichzelf is een in het genre vaker gebruikt attribuut, maar dan toch altijd op een net wat hupsere manier: zij op een echtelijk ‘feestbed’ tussen een paar van die opgeblazen dingen, of speels reikend naar een enkel zwevend exemplaar. In zo’n licht-sportieve setting was het overigens beduidend vaker de strandbal die werd ingebracht. Vooral in Duitsland vlogen in de vorige eeuw, behalve bommenwerpers, meer strandballen over dan waar ook ter wereld.

Lees verder “Beeldrijm (4)”

• 

• 

De blootfotograaf gebruikte een middenformaatcamera voor dit tweeluikje, maar er was hem tegelijkertijd niet heel veel aan gelegen om er een technisch perfecte opname mee te maken. De kadrering, belichting en de rommelige achtergrond maken wel duidelijk dat hij het voor deze sessie bedachte beeldrijm (en natuurlijk de daaraan gekoppelde blote borsten) al indringend genoeg achtte. Er zijn meer van deze ‘before & after’-dubbelportretten (gekleed vs ontbloot) in het genre te vinden, maar een gespiegelde compositie als deze kwam ik niet eerder tegen.

Ik heb een halfuurtje in mijn schrijftrommel gezocht naar het fijne pennetje waarmee ik de blik van de afgebeelde geliefde nou eens treffend kon verwoorden, maar damesbezoekers van deze site hebben me er al eens op gewezen dat het uitlezen van al die honderden verschillende vrouwelijke gezichtsuitdrukkingen niet per se mijn fort is.

Als ik schrijf dat het model hier minzaam en toegeeflijk aan de hobby van haar amateurfotograaf meewerkt, mag ik prompt rekenen op het commentaar dat dit nou echt typisch de lijdzame en geringschattende oogopslag is waarin een hele, voor mannen onbegrijpelijke, wereld ligt besloten.

Ik hou het er in dit geval dus veiligheidshalve op dat ze op foto twee heel even blij kijkt omdat hij zo aandoenlijk opgaat in zijn liefhebberij èn omdat het gedoe er al weer bijna op zit.

Vrouwen die bereid waren bloot voor de camera van hun man te poseren, lieten zich daarbij negen van de tien keer niet verleiden om er, bij wijze van extraatje, ook nog een ‘kunstje’ bij uit te voeren. Af en toe kom ik in het genre nog wel eens snapshot tegen van privémodellen die akkoord gingen met het voorstel om zich bijvoorbeeld in de handstand of in een vechthouding te laten vereeuwigen, maar voor de meerderheid bleek ‘gewoon bloot’ of ‘maar een klein beetje sexy’ al vergaand genoeg.

En, ik schrijf het nog maar eens: er werd in het amateurgenre ook allesbehalve met attributen uitgepakt. ‘Speeltjes’ zijn vrijwel afwezig op de erotische huis-, tuin- en keukenfoto; zoiets als een dildo heb ik op geen van de tienduizenden foto’s die op veilingen intussen aan mijn blik voorbij zijn getrokken ooit gezien. De poes of een pluchen knuffel als attribuut – voor vrouwen was het mooi zat. En zo’n lieflijk tafereeltje dan ook liefst veilig binnenskamers.

Lees verder “Beeldrijm (2)”

Als je er eenmaal op gaat letten, zie je dat sommige amateurfotografen aan een blootportret van hun vrouw nog een visueel grapje toevoegden. Een vindingrijke beoefenaar van het genre ensceneerde zijn opname zo dat er iets extra’s op viel te ontdekken: een beeldrijm. Het zal een bewijs van zijn creativiteit aan zichzelf geweest. Aan de geliefde die hij geheel of gedeeltelijk ontkleed voor zijn lens had weten te krijgen. En misschien ook wel aan ons.

Geen fotograaf tenslotte die bewust voor de vergetelheid en de anonimiteit met zijn camera in de weer is als hij zijn liefhebberij ook maar enigszins serieus neemt. Wat, in weerwil van hun aard, toch ook voor strikt voor privégebruik gemaakte portretten zal gelden. Met beeldrijm richt een blootfotograaf zich over het hoofd (en het lijf) van zijn model heen op een tweede, hem onbekende toeschouwer. ‘Kijk ook naar mij!’ zegt de fotograaf met zo’n foto, ‘ik heb er een stukje van mezelf in gestopt’.

Ik heb de afgelopen maanden aardig wat oude foto’s in dit subgenre aangekocht. Grappige en inventieve foto’s, waarbij je pas in tweede instantie ziet waar ‘m voor de maker nou de lol in zat, heel flauwe, en ook foto’s die het alleen maar wilden hebben van hun symmetrie, zoals deze twee hieronder.

Ze deden me onmiddellijk denken aan de onweerstaanbare behoefte van eigentijdse huiskamer-stylistes om van allerlei voorwerpen (houten ganzen en eenden, potten, vazen, enz.) steeds twee dezelfde exemplaren in hun vensterbank tentoon te stellen.

• 

• 

Dit is de eerste reeks foto’s waarin ik een thuis uitgevoerde striptease bijna compleet heb kunnen aankopen. Bijna, want op de eerste foto in deze serie is de geest dus al uit de fles; mevrouw heeft maar alvast haar vestje geopend.

Andere series waarop wordt gestript telt mijn verzameling al wel, maar dan toch in hooguit in halfslachtige aantalletjes van drie. Alsof de vrouw erop en de maker van de opnamen het – ieder voor zich of beiden – na een paar klikken van de camera wel welletjes vonden en gewoon lekker met elkaar het bed indoken. Als verzamelaar van een tot in detail vastgelegde, erotische uitkleedsessie heb je dan mooi het nakijken.

Ik schreef hier al een keertje eerder dat het me bevreemdt dat er vroeger zo weinig stripteases door amateurs zijn vastgelegd. Vergeleken met alle keren waarin het voor hen volstond dat een echtgenote of vriendin, zeg, alleen maar even de zoom van haar rok optilde, lijkt de fotografisch meer geduld vergende striptease altijd een witte raaf in het genre gebleven. Geen idee waarom dit type prikkelende entertainment buitenshuis lange tijd zo populair is gebleven, terwijl klaarblijkelijk weinig mannen en vrouwen de aanvechting hebben gehad om zoiets in de eigen woon- of slaapkamer ook eens ten uitvoer te brengen.

Lees verder “Mijn eerste striptease”

Dit is de tweede foto in mijn verzameling die me voor het raadsel plaatst over wat er nou precies op te zien is. Ik hou het erop dat dit een portret is waarop we een heks zien afgebeeld, of dan toch ten minste een vrouw die zich als zodanig heeft uitgedost. Ik kocht deze albuminedruk (daarover meer verderop) in Frankrijk en doordat de zending nogal lang onderweg bleef, kon ik me van tevoren alvast verdiepen in wat ik er nou eigenlijk mee in handen zou krijgen.

Ik bestelde De Encylopedie van Magie & Hekserij|Een geïllustreerd verslag van spirituele werelden van Susan Greenwood, in de goede hoop dat ik daarin meer te weten zou komen over de (vermoedelijk) symbolische attributen op de foto. En meer in het algemeen nog: of er hier inderdaad sprake was van een toverkol of een aanverwant mystiek wezen.

Ik weet zodoende intussen alles van faeries, elfen, vroege en latere Medea’s, Satansbruiden, Wicca’s, New Age- en hedendaagse feministische heksen. Maar enige opheldering over het hoe, wat, wie en waarom van deze foto, kon dit ruim 250-pagina’s tellende standaardwerk me niet verschaffen.

Op wat historische topless-verschijningen en een enkele zeventiende-eeuwse afbeelding van twee, in ‘seksuele orgiën’ verstrengelde heksen na, bevat de encylopedie verder ook weinig aanknopingspunten voor de veronderstelling dat de beroepsgroep zich nadrukkelijk met seks en erotiek bezighield. Laat staan dat ze een blaasbalg en takkenbos gebruikten om willoze slachtoffers tot de zonde te verleiden.

Lees verder “Een heks met hulpstukken”

• 

• 

Twee foto’s uit Hongarije van een verkoper van wie ik binnenkort nog wel het een en ander kan laten zien. Hij is de eigenaar/maker van een collectie blootfoto’s die alle in de jaren zestig en zeventig in dat voormalige Oostblokland werden geschoten. Dit setje daaruit is het eerste waarin ik een blootfograaf en zijn geliefde het nuttige met het aangename zie verenigen, met als toegift in dit dubbelportret dan dus ook nog een derde (stuc)laag.

‘Inboorlingen’, met hun gevlochten rokjes of lendendoeken, hebben veel blootofotografen tot de verbeelding gesproken. Geprezen zijn hun vrouwen, die voor korte of langere tijd toch maar mooi het struikgewas in gingen om er dan als Tarzans Jane of Hula-meisje weer uit tevoorschijn te komen. Ik heb de indruk dat vooral Amerikaanse mannen (toch al het zonnigste soort onder de blootfotografen) prijs stelden op het Hula-type, waar de geliefden van Europese amateurfotografen relatief vaker als afschrikwekkende krijger of gangsterliefje voor de lens moesten verschijnen. Ik studeer er uiteraard verder op.

Lees verder “Typologieën (3): krijgers”

Als je er maar genoeg aan je voorbij ziet trekken, ontwikkel je op enig moment wel een zeker gevoel voor wat in het blootgenre privéfoto’s zijn en welke ooit door commercieel werkende fotografen werden geschoten. De meeste amateurs beschikten niet over de techniek, de creativiteit en de ruimte om het maximale resultaat uit een erotisch portret te halen, nog afgezien van het kale feit dat niet iedere echtgenote of verloofde over het fysiek, de meegaandheid en het je ne sais quoi beschikte om van zo’n opnamesessie een succes te maken.

Aan een dagelijkse overdosis historische blootfoto’s die grauw, flets, plat, slordig en bovenal het dertiende in het dozijn zijn, valt zodoende niet te ontkomen. Ik zie ze niettemin toch liever dan al die tienduizenden wél gelukte pin-up’s die er van beroepsfotografen op veilingen worden aangeboden. Die zijn vrijwel allemaal dan weer zó gelikt en daarmee ook weer zo’n cliché op zichzelf dat je aan het verzamelen van, zeg, oude treinkaartjes gemakkelijk meer opwinding zou kunnen beleven.

Lees verder “Hebzucht (2)”

Twee portretten uit Oostenrijk en op het postkantoor van het plaatsje Seewalchen am Attersee afgestempeld. Bij zo’n naam op de envelop ga ik toch op Google kijken of het er in dat dorp net zo sprookjesachtig uitziet als het heet. Als de afzender bovendien zijn adres op de achterkant heeft gezet, kijk ik meteen even met wie ik te maken zou kunnen hebben.

De verkoper kan, zoals ik, een vanuit huis opererende verzamelaar zijn of op het vermelde adres een antiquariaat of tingeltangel-winkeltje drijven. Maar hé, misschien is het ook wel de maker én de man van de vrouw op de verstuurde foto, bij wie je virtueel naar binnen kunt loeren.

Ik kwam, via de satellietmodule van Google Maps, zo wel eens bij een alleenstaand huis midden in een woestijn in Texas uit, en dan is het een invuloefening om er de voluptueuze huisvrouw in te fantaseren wier jarenvijftigportret ik even ervoor uit die envelop haalde.

Als om haar én mezelf voor al mijn nieuwsgierigheid te rechtvaardigen, bedenk ik er dan meteen maar bij dat ze op zo’n eenzame plek vermoedelijk echt niets anders te doen had dan regelmatig bloot voor haar vent te (moeten) poseren, en dat ze daarom op mijn volle begrip mag rekenen. Goed dat zich met terugwerkende kracht nog íemand in haar situatie inleeft, houd ik mezelf dan voor, in de hoop natuurlijk dat de vrouw in kwestie mijn voyeurisme daarmee postuum vergoelijkt.

Lees verder “Sissi in Seewalchen”

Ik weet niet beter of zulke inhammen krijgen vanaf zekere leeftijd alleen mannen, waar ik de rondingen van de persoon op deze foto ogenblikkelijk als vrouwelijk meen te kunnen bestempelen. Op de trekken van het gezicht afgaand denk ik: onmiskenbaar een hij. Tenzij ze haar kapsel zo ver naar achter heeft opgekamd en -gestoken dat er slechts daardoor sprake lijkt van een wijkende haargrens. Schouderpartij, biceps en de manier waarop de armen stevig in het gras zijn geplant, zijn allicht als typisch masculien te herkennen. Maar kijk dan eens naar die poezelige voetjes en de bevallige houding waarin ze haar onderlijf als geheel naar de camera heeft gedraaid: is het dan toch een zij?

Een verkleedpartij, dus travestie, is vrijwel uitgesloten. Te veel naturel, te weinig knipoog. Crossdressers herken je uit de duizenden privéfoto’s die mensen vroeger van elkaar maakten met gemak, en hoewel die op veilingen slechts een te verwaarlozen fractie van het aanbod vormen, zou daar met het nodige geduld ook nog best een interessante verzameling van kunnen worden aangelegd. Vooral vrouwen blijken overtuigende crossdressers, juist omdat ze het er niet zo dik bovenop leggen en er ook met al hun kleren aan iets overtuigends van weten te bakken.

Lees verder “Is het dan toch een… hij?”

Als het niet is om hun vrouw maar iets op de mouw te spelden dan toch wel omdat ze zich echt een kunstenaar wanen: door heel de geschiedenis van de fotografie heen hebben amateurs zich veel moeite getroost om ‘bloot’ op te tillen naar ‘naakt’.

In Nederland onderscheiden we de connotaties van beide woorden niet of nauwelijks, maar in Duitsland en Engeland maakt het verschil of je als vrouw nackt of akt, respectievelijk naked of nude op de foto gaat. In het ene geval is het de fotograaf louter om je blootheid te doen en registreert zijn camera ook alleen dat. In het andere geval heeft hij artistieke ambities – of wendt hij die op zijn minst voor – en weet je je dankzij zijn kennersoog opgewaardeerd tot muze.

Er zijn een paar manieren waarop een blootfotograaf zijn echtgenote, zijn verloofde of om het even welk amateurmodel op zo’n voetstuk kan plaatsen:

Lees verder “Typologieën (2): muzen”

Laten we de camera’s van de blootfotografen eens omdraaien, dus hun kant op. Wat voor mannen zien we dan zoal? Twee archetypen springen er alvast uit. Die van de jager en de verzamelaar.

Geheel aan de linkerzijde van het spectrum hebben we de jager ofwel de stiekeme fotograaf. De struikrover die het bij de uitoefening van zijn liefhebberij moet hebben van snapshots die altijd in het geniep tot stand komen. De jager is in zijn element op het strand, op (naakt)campings en in huiselijke situaties waarin zijn prooi in het geheel niet op zijn fototoestel en hem bedacht is. Hij sluipt graag naderbij als zij op haar buik ligt te zonnen, wanneer ze in bed of elders even een tukje doet, in de badkamer haar toilet maakt, of voorovergebukt met een huishoudelijke klusje druk is. 

• 

• 

Aan de uiterste rechterkant van het tableau de la troupe hebben we de verzamelaar ofwel de serial shooter. De man die zijn echtgenote of vriendin altijd en overal bloot mag fotograferen en daar in sommige gevallen ook een zaak van lange adem, zoniet een levensvervulling van heeft gemaakt. De serial shooter manifesteert zich ook weer in een paar gedaanten. In het oeuvre van de een zie je de mateloze bewondering voor haar en/of die voor haar lichaam weerspiegeld in aandoenlijke en vaak genoeg ook creatieve portretten. 

Lees verder “De serial shooters”

Van de indeling die ik een jaar of twee terug bedacht om blootfoto’s te kunnen rubriceren, zijn ‘Doe het dan voor mij’ (bloot voor de camera tegen wil en dank), ‘De stiekeme fotograaf’, ‘De creatieve fotograaf’ en ‘Happy endings’ (zij onbeschroomd en geheel als zichzelf op vrolijke foto’s) nog steeds de categorieën die aardig met het veilingaanbod in de blootfotografie in huis, tuin, bed, bad, strand & keuken overeenstemmen.

Dat geldt in mindere mate voor ‘For His Eyes Only’ waarin ik de heel scabreuze foto’s onderbreng die mannen van hun geliefde mochten maken (bondage en andere kinky stuff; maar daaraan deden ze vroeger thuis klaarblijkelijk amper). En ook de map ‘Speciale gelegenheden’ (bloot bij de kerstboom en de eerste borstvoeding bijvoorbeeld) vult zich niet heel vanzelfsprekend. Al was het maar omdat 9 van de 10 snapshots, naaktstudies en portretjes in het genre niet speciaal werden geschoten omwille van de bijzondere gebeurtenis die eraan was verklonken.

Het strand en het bos vormden voor het gros van de amateurfotografen de meest exotische locaties. De aller-speciaalste omstandigheden waarin zij hun kans mochten grijpen, waren niet zelden die keren dat hun vrouw zich voorafgaand aan een avondje-uit, of na het uitpakken van zo’n cadeautje, in haar nieuwe lingerie liet vereeuwigen. De aanschaf van een nieuwe televisie kon aan beide kanten ook wel eens garant staan voor wat extra opwinding.

Maar het ligt ook aan mijzelf dat die ene map maar moeizaam voller raakt. Het is de overlap. Een foto van een vrouw die zich op het strand, en gierend van de lol, ook nog in een hula-rokje aan de lens presenteert, stop ik sneller in de map ‘Happy endings’. Net zoals ongeveer elke foto waarop een vrouw met de nodige humor en overgave aan een sexy foto meewerkt. Voor mij zijn dat klaarblijkelijk al speciale gevallen genoeg.

Lees verder “Glimp!”

• 

• 

Er zat enige tijd tussen de aankoop van de ene foto en de andere, maar dat mag geen excuus heten: ik heb de gelijkenis pas net opgemerkt. Over de foto rechts schreef ik hier, en er ging niet meteen lichtje bij me op toen ik enkele weken later in het aanbod van nota bene dezelfde Amerikaanse verkoper op de linkerfoto stuitte. Zelfs toen die vandaag per post arriveerde en het stempel van het fotolab op de achterzijde tot op de dag (1 november 1958) met die op de voorgaande zending bleek overeen te komen, was er niet zoiets als een ‘Ja, en dus…?!’

Ik denk dat ik al lang de krant weer zat te lezen, alvorens ergens in mijn achterhoofd het kwartje uiteindelijk viel. Ik opnieuw naar de computer , nog eens goed de gezichten en de lijven op deze twee foto’s bestudeerd, en tja: het lijdt toch geen twijfel dat we naar twee verschillende portretjes van maar één leuke vrouw kijken. 

Van Petra de Ruiter kreeg ik bovendien het bewijs dat er in 1958 al panty’s in omloop waren, getuige deze advertentie ervoor uit The Altoona Mirror van 12 november 1958. Ze heetten indertijd nog stretch tights en ze konden in Altoona, Pennsylvania worden aangeschaft op de eerste verdieping van een winkel die Bon Ton heette. Tot zover deze berouwvolle mededeling. 

Wanneer je er vroeger een hele dag op had zitten, wou je ’s avonds nog wel eens met je pijnlijke voeten in een teiltje. Behalve erg heet water ging daar volgens mij ook soda in. Ik zie op mijn tijdlijn op Facebook sinds een poosje talloze persoonlijke herinneringen aan ‘vroeger’ voorbijkomen van heren op leeftijd, dus mogelijk dat die me kunnen vertellen of dit in hun ouderlijk huis, of in dat van henzelf, verder nou ook een heel vertrouwd beeld was. 

Voor de mevrouw op de foto was het in elk geval niet héél raar om zo’n badje in de woonkamer te nemen, en dan ook gewoon topless. Dat het ook anderszins geen verrassende onderbreking van het huiselijke leven was, zou mogen blijken uit het bier dat erbij is ingeschonken. Er lijkt een halve liter te worden gedeeld tussen de maker van de foto en haar.

Het schaaltje dat voor haar glas op het plastic tafelkleed staat, zou er op kunnen wijzen dat er tevens een hapje bij de borrel is geserveerd.  Ik denk dan: deze foto moet op een zaterdagmiddag of -avond zijn gemaakt. Bij ons thuis kwamen de pils, kaas, worst en het teiltje tenminste alleen op die dag tevoorschijn. Alleen kwam mijn eigen moeder daar nooit ongekleed mee binnenzetten en ook niet in deze wasteil/fingerfood-combinatie.

Lees verder “Voetenbad”

Dit is de 400ste foto in mijn collectie en ik vind hem tot dusver de mooiste waar ik de hand op wist te leggen. Wat zeg ik, het is tot nader order de mooiste blootfoto van de wereld, een altaarstuk, dus zijn dure aanschaf meer dan waard. Knijp je ogen een beetje dicht en je kijkt naar een schilderij van Camille Pissarro, van Pierre Bonnard of naar een vroeg werk van Matisse, ja toch?

De afdruk (‘Kodak Type-R-Print’) is volgens de achterzijde van 1 november 1958. De Amerikaanse verkoper schrijft er dit bij: ‘Cutie Mature Wife Agrees To Pose Nude – Bare Ass Naked.’ Afgezien van het pleonasme en de tamelijk ruwe bewoordingen lijkt het me een adequate toelichting. We hoeven niet bij de gebeurtenis zelf te zijn geweest om hier inderdaad een echtgenote in te kunnen herkennen die bloot voor haar geliefde poseert.

Lees verder “De mooiste blootfoto van de wereld”

De plannen voor een boek nemen stukje bij beetje vastere vormen aan, wat maakt dat ik zo zeker mogelijk van mijn zaak moet zijn als ik over mijn blootfoto’s beweer dat ze van anonieme privéfotografen zijn.

Wat ik in het geval van het boven- en onderstaand portret van een getatoeëerde vrouw al een poosje vermoedde, lijkt na enig speurwerk te worden bewaarheid: ze zijn gemaakt door Bernard Kobel zelf òf op zijn minst afkomstig uit diens nalatenschap als verzamelaar. Helemaal duidelijk wordt dat niet wanneer je op internet op zoek gaat naar de persoon, want hij zag er geen been in om stiekem foto’s van derden te reproduceren en die vervolgens onder zijn eigen naam opnieuw in circulatie te brengen.

Lees verder “Zijstapje: de fotografische santekraam van Bernard Kobel”

Ik begin al trekjes te vertonen die wel eens zouden kunnen wijzen op een doorgeschoten verzamelwoede. Zo moet ik mezelf bij een serietje als dit ervan overtuigen dat de fotograaf en zijn vrouw het bij deze vier opnamen hebben gelaten, en dat er in Frankrijk, waar ik ze kocht, niet nóg een paar foto’s van dezelfde blootsessie rondzwerven. Want dat zou dan zo maar kunnen betekenen dat ze onderdeel vormden van een heuse striptease, en dat ik hier dus over een incomplete reeks beschik!

Lees verder “Verzamelaarsgekte”

Soms zie ik op een veiling een blootfoto die niet per se ‘nodig’ is in mijn verzameling en die ik toch wil hebben. Ik let dan ook even helemaal niet op de aanschafprijs die ermee is gemoeid.

Geloof het of niet, maar bij deze dia viel ik als een blok voor de kleuren. Het schilderachtige, bijna transparante wit van dat lijf (ja, ingeflitst), het oranjegeel van het badlaken en die zeepkleurtjes van die toch al intrigerende achtergrond. Ik zou hem als cibachrome zo bij me thuis ophangen als de muren hier intussen al niet hartstikke vol waren. Dat geldt ook voor de foto hieronder. Uit de boedel van een printshop in Chicago, en nooit door de maker opgehaald.

Lees verder “Hebzucht”

Uit Engeland, zonder nadere omschrijving van de verkoper. Het tweede exemplaar in mijn collectie waarop je een blootfotograaf ook in adamskostuum aan het werk ziet, dus mogelijk geschoten op een naturistenterrein. Zijn besmeurde knieën en onderbeen wijzen erop dat de fotograaf zijn model even hiervoor al vanuit een liggende of zittende positie in beeld heeft gebracht. Gelet op zijn natte haren kan hij er bovendien nog voor te water zijn gegaan. Wat zich voorafgaand aan dit tafereel ook mag hebben afgespeeld: een moment om ten minste die forse pluk gras of wier uit zijn bilnaad te halen, heeft de man op de foto zich niet gegund.

Lees verder “Alles onbedekt behalve de bilnaad”

Een bescheiden fenomeen maar opmerkelijk genoeg om het niet te veronachtzamen. In een volgelopen bad poseren met je kleren aan. Ik  had nooit gedacht dat foto’s daarvan nog eens een mini-reeksje in mijn verzameling zouden kunnen gaan vormen. Intussen ken ik evengoed toch al drie snapshots die ooit van zo’n halfslachtige blootsessie werden gemaakt.

Deze hieronder bezit ik al een poosje en blijft wat mij betreft de wonderlijkste, omdat het model speciaal sexy kousen had aangetrokken alvorens daarmee in de kuip te stappen. Die hierboven is ontegenzeggelijk ook een vondst, om de eenvoudige reden dat de blootfotograaf juist helemaal niets aan verdere medewerking van zijn vrouw hoefde te verwachten, behalve dat ze in haar badpak te water ging.

Lees verder “Een raadselachtig compromis”

Tijdens een lang interview dat ik deze week met Willem van Zoetendaal over zijn onder andere zijn fotoboeken en -collecties had, kwam zijdelings ook mijn eigen verzameling blootfotografie ter sprake. Nou ja, zijdelings: natuurlijk wist ik al op voorhand dat ik de kans moest waarnemen om er met een groot kenner van dit genre even van gedachten over te kunnen wisselen.

Lees verder “Behind the scenes”

Dit was een dure aanschaf. De verkoper van deze print, uit het plaatsje Shawnee on Delaware (VS), rangschikte hem in zijn aanbod dan ook onder de art photo’s. Best begrijpelijk, want vrouwen die reclining ofwel gestrekt op een sofa, bed of canapé liggen, hebben natuurlijk hun beroemde pendanten in de schilderkunst. Laat je door je vent thuis vereeuwigen als Manets Olympia en met een beetje smaak en styling til je een gewone blootfoto op naar deftig artistiek naakt.

Er komen op veilingen regelmatig opnamen voorbij waarin de huis-, tuin – en keukenfotograaf en zijn model het opstapje naar dat niveau waagden. Op de aandoenlijkste foto’s in deze subcategorie is dan wel een doekje onder de billen van mevrouw gelegd, in de kennelijke bedoeling om de lakens niet vies te maken. Ik laat er verderop in dit stukje een foto van zien.

Lees verder “Liggend bloot met klok en kreukels”