Jacky

Haar naam staat op de achterzijde van dit aandenken vermeld. Jacky Pirson uit de Rue de la Roche 21 in Herstal-Luik schoot in oktober 1945 in een schiettent op de kermis midden in de roos en won deze instant-foto als mooie herinnering eraan. Zij of een bekende van haar noteerde naam, adres en datum van de gebeurtenis voor alle zekerheid toch maar op het afdrukje.

Ik hoopte via Google wat meer over deze vrouwelijke scherpschutter te weten te komen en vond onderstaand portret uit 2013 op haar eigen Facebook-pagina. In ieder geval in dat jaar leefde ze dus klaarblijkelijk nog, want een enkele blik op die afbeelding is genoeg om te constateren dat de jonge vrouw in de shooting gallery en de dame op Facebook een en dezelfde persoon zijn. Ze moet al echt heel oud zijn geweest toen dat FB-portret van haar werd gemaakt, maar die arendsogen had ze toentertijd dus nog steeds.

Ik heb Jacky een vriendschapsverzoek gedaan om zo misschien wat meer over haar te weten te komen, al is de kans natuurlijk vrijwel nihil dat er nog een reactie van haar kant te verwachten valt. Vooropgesteld dat ze nog onder levenden is, schat ik dat ze nu rond de 95 jaar zou moeten zijn.

Hoe komt zo’n fotootje nou in omloop? Heeft ze zelf het ooit van de hand gedaan, of is het met opkopers met de boedel meegegaan toen na haar overlijden haar woning werd ontruimd? Het is de vraag die zich elke keer weer aan me opdringt als ik oude privéfoto’s koop die de makers en/of de personen daarop toch na aan het hart moeten hebben gelegen.

Tegelijkertijd besef ik ook dat lang niet iedereen evenveel waarde hecht aan fotografische herinneringen. Mijn eigen familieleden zijn al betrekkelijk onverschillig waar het op het vastleggen en bewaren van memorabele momenten aankomt, laat staan dat ze het boeiend vinden dat ik foto’s van anonieme anderen verzamel. Het feit dat het mij de afgelopen jaren daarbij vooral om vintage amateur-blootfotografie uit huis, tuin & keuken te doen was, heeft bij hen ook hooguit een enkel wenkbrauwtje doen fronsen.

Dan was de woede erover die in 2020 hier en daar bij de buitenwacht opstak dus wel andere koek. In de landelijke krant NRC verscheen zo een opiniestuk van een strijdlustige, jonge feministische wetenschapper die stelde dat ik me met mijn boek (For Your Eyes Only, uitgeverij Lecturis) en de gelijknamige tentoonstelling in de Kunsthal over het onderwerp aan ‘necrofilie’ schuldig maakte, en dat ik aan de schandpaal zou moeten voor misbruik van privéfoto’s die vrouwen ook lang na hun overlijden niet voor openbaarmaking bedoeld konden hebben.

In haar kielzog was er in de media hier en daar nog wel wat reuring over, en er zijn ook pogingen ondernomen om me te cancellen. In mijn eigen stad Rotterdam hingen nota bene posters met pornoplaatjes waarin mijn eigen hoofd was gemonteerd. Gelukkig was de ontvangst van het boek en de tentoonstelling verder overwegend positief. Er was ruim en zeer welwillende aandacht voor in het achtuurjournaal op de nationale televisie en ook in de kwaliteitskranten.

Mijn antwoord op de kritiek is dat ik de argumenten van opponenten best begrijp, maar dat ik bij het aanleggen van bedoelde verzameling eenvoudigweg een journalistieke afweging heb gemaakt: sinds de camera rond 1870 voor het eerst betaalbaar en gebruiksvriendelijk voor een groot publiek werd, is naaktfotografie (je eigen geliefde op haar verleidelijkst voor je lens; een uitgelezen kans om zelf ook tot een beroemde naaktfotograaf te kunnen uitgroeien!) ook onder amateurs een van de meest beoefende subgenres in het medium gebleven.

Ik was zo ongeveer de eerste ter wereld die dit subgenre, met al zijn verschillende en interessante vertakkingen en de invloed van de tijdgeest daarop, op journalistiek verantwoorde wijze in kaart wilde brengen. En ik meen dat ik mij met alle discretie, ernst en professionele zorgvuldigheid aardig van die taak heb gekweten. In mijn boek ga ik dieper in op alle do’s and don’ts die ik daarbij betrachtte, maar ik wil er hier dit nog over kwijt:

Was en is het nou wel zo dat gewone vrouwen die zich bloot of anderszins sexy of vrijmoedig lieten fotograferen dit strikt voor het genoegen van hun eigen vriend, verloofde of echtgenoot deden? De geschiedenis maakt wel duidelijk dat dat niet het geval is. Er hebben in de voorbije eeuw in elk geval in Europa bijvoorbeeld tientallen blaadjes bestaan waarin amateurfotografen en -modellen hun mooiste of spannendste poseersessies met elkaar deelden. Zoals er ook aanwijsbaar talloze pogingen van die liefhebbers zijn geweest om van zulke foto’s een bron van inkomsten te maken.

Tel erbij op dat het onder meer op Instagram nog steeds krioelt van de meiden die op dat platform niets anders willen dan dat je zo bloot mogelijk op hun selfies ziet, en je kan er de conclusie aan verbinden dat het kennelijk toch iets van alle tijden blijft: je als would be-pin up (om niet te zeggen als ‘lustobject’) aan volstrekte vreemden presenteren. In retrospectief kan ik me dan ook maar moeilijk voorstellen dat het merendeel van vrouwen op erotische foto’s daartoe door (hun) mannen zou zijn gedwongen.

Net zo min als ik me trouwens kan indenken dat al die honderdduizenden blootfoto’s die uit vroegere tijdsgewrichten bewaard zijn gebleven en nu andere op veilingsites kunnen worden aangetroffen ooit zonder medeweten van de makers of hun nabestaanden in het publieke domein terecht zijn gekomen. Ze zullen op zekere dag toch niet allemaal uit hun huizen zijn ontvreemd? En de gevolgtrekking van deze en gene dat de beschikbaarheid van al die foto’s alleen maar op de alomtegenwoordigheid van wraakporno kan duiden, is uiteraard lachwekkend. Heel woke, maar toch onzin.

Terug naar de foto van Jacky. Ik heb af en toe zin om ook een deelverzameling van foto’s van anonieme schutters op de kermis aan te leggen, benieuwd of ik een of meer van die directklaar-printjes van elk decennium in de twintigste eeuw kan vinden. Op sites als eBay, Delcampe en Etsy zijn in elk geval nog genoeg van deze fotootjes uit schiettenten op te duiken.

Ze moeten ook haast wel druk worden verzameld want de vraagprijzen zijn ernaar. Je bent al gauw een paar duizend euro of dollar verder als je ook in deze found photography-categorie gaat grasduinen. Nu ja, ik merk vanzelf wel wat er in 2022 aan vintage fotografie nog op mijn pad komt. Wie weet gaat het eerste verhaal van het komende jaar hier wel over mijn bezoek aan Jacky ;).