Behind the scenes

Tijdens een lang interview dat ik deze week met Willem van Zoetendaal over zijn onder andere zijn fotoboeken en -collecties had, kwam zijdelings ook mijn eigen verzameling blootfotografie ter sprake. Nou ja, zijdelings: natuurlijk wist ik al op voorhand dat ik de kans moest waarnemen om er met een groot kenner van dit genre even van gedachten over te kunnen wisselen.

Behalve ontwerper, typograaf, gewezen kunstdocent aan de Rietveld Academie, keramist en tentoonstellingsmaker is Willem per slot van rekening ook uitgever van het werk van kunstenaars als Paul Kooiker en Frans Zwartjes. Twee mannen die met hun rauwe, veelal in zwartwit geschoten en als ‘candid’ gepresenteerde foto’s van vrouwelijk naakt de professionele tegenhangers vormen van gewone blootfotografen, vroeger en nu.

Op mijn verhaal dat ik in het genre op zoek ben naar blootfoto’s van laatstgenoemden waar iets omheen te vertellen valt (het tijdperk waarin ze gemaakt zijn, de locaties die mannen en hun modellen kozen, de speciale gelegenheden die aanleiding boden om sexy op de foto te gaan, de creatieve invallen en maffe accessoires waarop ze zich daarbij verlieten, de soms overduidelijke weerstand bij vrouwen om aan een shoot of zo maar een snapshot mee te werken, enz), antwoordde Willem dat het Paul Kooiker bepaald ook niet gemakkelijk af ging om van hetzelfde ‘amateuristische’ type blootfotografie galeriekunst te maken.

Anders dan ik veronderstelde, werkte (of werkt, hou me ten goede) Kooiker niet met zijn eigen vrouw of andere vrijwilligsters in zijn directe omgeving, maar vond hij ze in ‘ongelofelijk foute’ duplex-wijkjes, in huizen met een grote motor in de voortuin, en met een enorme man met een zonnebril op en tattoos op bij de voordeur: ‘Je mot boven wezen, daar zit ze.’

Eenmaal oog in oog met de ‘kolos’ die Kooiker daar dan in de woorden van Willem aantrof, moest hij ‘door zijn zenuwen heen’ wat bedenken voor zo’n blootmodel: ‘Eh ja, interessante tafel, ga daar maar eens op liggen.’ Terug in zijn studio begon voor Kooiker dan, alweer in de woorden van Willem, het eindeloze poetsen en croppen om van zo’n sessie iets kunstzinnigs te maken.

‘Wat jammer’, laat hij er tegen mij op volgen. ‘Persoonlijk zie ik in zo’n geval nou juist graag dat je wat van de lijpe sfeer waaruit zulke lullige foto’s voortkomen. De kwetsbaarheid in jezelf en alles om je heen douw je weg om het maar kunstzinnig te houden. Terwijl het mij juist gaat om dat private, dat knullige. Omdat ik geloof dat iemand zich daarin het meest oprecht toont bij wat hij doet. Als ik als kijker naar een foto dáár een vinger achter kan krijgen, dan wordt het pas interessant.’

Knulligheid genoeg op deze site en in het grotere geheel van vondsten die tot dusver mijn verzameling vormen, maar ik snap Willem van Zoetendaal natuurlijk helemaal als hij aanvoert dat er, buiten het door een fotograaf gekozen hoofdonderwerp (gezichtsuitdrukking, borsten, billen, dijen en wat dies meer zij), ook heel andere boeiende kanten aan een blootfoto kunnen zitten dan alleen die voor zich sprekende beeldelementen.

Wat mannen thuis bijvoorbeeld overhoop haalden om er een heuse ‘set’ te kunnen inrichten. Met welke zichtbare instructies hun geliefde daarin werd geacht te poseren. En wat er buiten de standaard-kadrering zoal nog meer te zien was dat een blootfoto nu – achteraf – nóg grappiger, typischer of anderszins meer de moeite waard maakt dan hij mogelijk was bedoeld.

Ik heb tot dusver nog maar handjevol blootfoto’s die wat prijsgeven van de context waarin ze werden gemaakt, op een enkele waarvan ook de fotograaf nog te zien is. Dat ze in beide gevallen maar een fractie vormen van het veilingaanbod, is begrijpelijk. Vrijwel geen amateur immers zal een gegronde reden of ook maar de aandrang hebben gehad zijn werk op zo’n manier voor zichzelf of anderen te documenteren, zoals hij in de regel ook geen derde persoon bij een fotosessie rond zijn vrouw of vriendin toeliet om dat voor hem te doen. Maar ik heb er toch alvast een paar die ik onder de noemer ‘Op de set’ of ‘Behind the scenes’ kan rangschikken.