Adam und Eva: blootfotografie als cultus (2)

De bouw van de Berlijnse Muur op 13 augustus 1961 mag de Duitsers zelf dan weinig goeds hebben gebracht, als verzamelaar van blootfotografie ben je er met terugwerkende kracht maar wat blij mee. Nu nog kun je in de voormalige DDR erotische foto’s in het huis-, tuin-, bed-, bad-, strand- & keuken-genre kopen zoals je ze nergens anders ter wereld vindt. Zowel in stijl als in aantallen wijken ze volstrekt af van wat er elders op dit gebied wordt aangeboden. Alsof je als bioloog voor het eerst voet zet op een onontdekt eiland en er niet één Dodo aantreft, maar meteen hónderden.

Geen vrouw die een halve eeuw namelijk zo soepel uit de kleren ging als de Oost-Duitse Eva. Niet alleen thuis voor de fotocamera van haar Adam, maar zeker ook zo gemakkelijk in het openbaar. Geen Stasi of communistische regeringsleider die daar moeilijk over deed, integendeel. Bloot recreëren werd van bovenaf aangemoedigd in het boeren- en arbeidersparadijs.

Zo kon de DDR-bevolking na een jaar hard werken altijd aanspraak maken op een voordelige vakantie in een naturistisch kuuroord van de staat, en had een tijdschrift als Das Magazin de vrije hand in het publiceren van frisse blootfoto’s zolang het maar geen porno betrof. Die door de dictatuur bevorderde vrijzinnigheid viel in goede aarde: in 1972 verklaarde 75,5 procent van de Oost-Duitsers zich voorstander van de nationale Frei Körper Kultur, kortweg FKK.

Als uitvloeisel daarvan ontwikkelde de blootfotografie zich in Oost-Duitsland op een wijze die veraf stond van die in kapitalistische landen. Van wat er in Parijs, Amsterdam, West-Berlijn. Londen en New York aan seksplaatjes in de media verschenen, hadden amateurfotografen achter het IJzeren Gordijn geen idéé.

In het boek Akt in der DDR | Eine Retrospektive dat in 2014 verscheen, bleken de samenstellers nog steeds niet van de verbazing bekomen hoe gróót dat verschil tussen Oost-Duitse en andere blootfotografie om die reden bijna veertig jaar lang is geweest.

Om het in hun eigen woorden te zeggen: de Oost-Duitse variant was niet marktgericht en daardoor fröhlich, voller Gefühl, Träumerei en unverstellter Ehrlichkeit. Dat kun je de beste fotografen uit dat communistische tijdperk inderdaad moeiteloos nageven. Maar los van hun waarachtige intenties en esthetische kwaliteiten onderscheiden blootfoto’s uit de DDR zich vaak ook van de rest door juist een volstrekte afwezigheid van Gefühl enTräumerei.

Slaagden met name Franse amateurs er heel regelmatig in om een erotische foto van niet onbelangrijke ingrediënten als raffinement, suggestie en terloopsheid te voorzien, voor hun  Oost-Duitse evenknieën was het aantreden van een blote echtgenote voor hun lens al snel mooi genoeg. Het heeft ook navenant veel platte, onbeholpen foto’s opgeleverd.  Ehrlich, jawohl, maar eigenlijk alleen maar interessant vanwege hun curiositeit (en óf dat interessant blijft!).

Aan een gebrekkige techniek of apparatuur viel die rechttoe-rechtaan aanpak overigens niet zo maar toe te schrijven. De Kulturbund van de DDR subsidieerde fotografiecursussen, en de camera’s en objectieven die binnen de eigen grenzen werden geproduceerd konden zich meten met die van de grote buitenlandse concurrenten. Net als papier en films waren ze bovendien goedkoop in aanschaf. Dat veel Oost-Duitse fotografie in zwartwit werd geschoten, was wel een beperking die voor lief moest worden genomen; de kleurenfilms van eigen fabrikaat waren naar verluidt slecht want onnatuurlijk.

De val van De Muur op 9 november 1989 heeft zeker in het begin een stroom van souvenirs richting het Westen in gang gezet. Legermutsen met rode sterren, brokstukken van die Muur, miniatuur-Trabantjes, speldjes van Lenin en Marx, en aanverwante parafernalia. Wie ze ter plekke niet ooit bij Checkpoint Charlie heeft aangeschaft, zal er van het Waterlooplein wel het een en ander van mee naar huis hebben genomen.

In 2017, de laatste keer dat ik in Berlijn was, was ook het design van kook- en tafelgerei van de Ossies inmiddels tot cult verheven. Al die Frei Körper Kultur-foto’s uit de DDR zijn dat stiekem natuurlijk ook. Maar dat houden we hier dus maar fijn onder ons.

Lees ook: http://doehetdanvoormij.nl/geen-enthousiastere-blootfotografen-dan-de-duitsers-1/